De sprong in het duister

Griet op de Beeck
Vele hemels boven de zevende (België 2013)
Roman, 272 pp.
17 januari 2017



Wat een betoverend begin en wat een mooie stukken verderop in het boek. Je ziet meteen dat Op de Beeck een talentvolle schrijver met een eigen stem is. Eentje om in de gaten te houden. Maar er zijn ook minder goed uit de verf komende aspecten aan dit debuut, dat een belofte inhoudt die nog niet volledig wordt ingelost.

De ontbrekende liefde
Het boek gaat over enkele leden van een disfunctionele familie die allemaal liefde ontberen. Eva is de eerste die aan het woord komt en de belangrijkste.

Ik ben zesendertig. Dat is niet jong en ook niet oud. Ik kan heel goed autodansen en op hoge hakken lopen, risotto maken en lief zijn voor kleine dieren. Hoe dat precies moet, leven, daar ben ik nog niet helemaal achter, maar ik kan redelijk goed doen alsof. Dat is een begin, vind ik. Ik kan ook verdienstelijk uitleggen aan anderen hoe het misschien zou moeten, en daar wordt soms naar geluisterd, merk ik, wat mij dan een beetje verbaast.

Haar verhaal is hartverscheurend, vooral omdat de meest dramatische gebeurtenis in haar leven (en in het boek) met een omweg wordt prijs gegeven. Ze is op haar zesendertigste nog steeds alleen, het soort vrouw dat eindeloos geeft, maar slechts weinig terug krijgt, omdat ze dik en lelijk is. Haar twaalfjarige nichtje Lou, de dochter van haar zuster Elsie, lijkt veel op haar. Allebei zijn ze heel lief en heel kwetsbaar. Elsie is de stoere zuster, die het voor elkaar lijkt te hebben met een flitsende baan en een succesvolle man. Maar ze stort zich wel in een hartstochtelijke relatie met kunstenaar Casper, dus zo goed is haar huwelijk niet. Hun vader is Jos, een alcoholist met een zeurende vrouw en een zeer pijnlijk geheim. Op de Beeck geeft deze vijf mensen steeds afwisselend het woord.

Denken of voelen
Eva is het hart van het boek, in meerdere opzichten. "Eva voelt veel, net als ik. Eva kijkt goed, en luistert nog beter," zegt haar nichtje Lou. Elsie, de geslaagde jongere zuster, is heel anders: "Elsie doet meer aan denken dan aan voelen, dat vraagt minder durf." Elsie is ooit met Walter getrouwd om aan thuis te ontkomen, aan de zuipende vader en de zeurende moeder, en vraagt zich nu af of dat de enige reden is dat ze voor Walter koos. Zoals Eva de liefde zoekt, en Lou acceptatie op school, zo zoekt Elsie wat ze nu echt wil, terwijl Jos alleen maar vergetelheid zoekt.

Speelse taal
Het klinkt allemaal nogal triest, maar de prachtige, speelse manier waarop Op de Beeck haar personages hun gedachten laat uitspreken ontrukt het boek met succes aan de depressiviteit. Bovendien weet ze de lezer zo bij het lot van de aandoenlijke Eva en Lou te betrekken dat doorlezen vanzelf gaat. Lange tijd gebeurt er trouwens weinig in het boek. Er zijn nauwelijks echte ontwikkelingen. Tot die ene gebeurtenis tegen het eind die alles op zijn kop zet en dingen helder maakt. Eén van de hoofdpersonen ziet nu: "jezelf vastschroeven geeft misschien houvast, maar maakt niet echt gelukkig." Soms moet je een sprong in het duister wagen.

Rotte lever
Zoals Eva het hart van het boek is, zo is haar zuipende vader Jos de verrotte lever. Hij heeft met de drank de jeugd van zijn dochters verpest, iemand in een rolstoel gereden en zijn eigen leven waardeloos gemaakt. Jos is ook de zwakste schakel als romanpersonage. Hij heeft geen verzachtende trekjes, het wordt nergens duidelijk waarom hij is begonnen met drinken, hij is alleen maar een slappe alcoholist die uitsluitend met zichzelf bezig is. Zijn vrouw, Jeanne, is een vervelende zeur, maar dat word je vanzelf als je met iemand als Jos getrouwd ben. Of Jos is misschien zo geworden omdat zij zo'n zanikmens is. Het wordt nergens duidelijk. De raison d'être van Jos en Jeanne als romanpersonages lijkt er uitsluitend in te bestaan om voor de nare jeugd van Eva en Elsie te zorgen, als verklaring voor hun problemen, niet als karakters die een eigen ontwikkeling doormaken. Dat vond ik de grootste zwakte van dit boek. Ook Elsie, als het precieze tegenovergestelde van Eva, heeft iets sjabloonachtigs. Ze komt net niet helemaal los van haar functie in het verhaal.

Multi-perspectief
Ook jammer vond ik dat het multi-perspectief niet werd gebruikt om hele verschillende visies op de gebeurtenissen en personages te creëren, waardoor de lezer gedwongen wordt om steeds zijn standpunt te herzien en bij te stellen. Noah Hawley deed dat met Before the Fall, het boek dat ik hiervoor las, wel heel virtuoos en dat miste ik hier een beetje. Misschien dat het me minder opgevallen was als ik niet net dat boek had gelezen. Nu bleef het vergeleken daarbij wat vlakjes, wat kabbelend, zelfs al zijn er een paar zeer aangrijpende passages.

Ondanks deze kritiekpunten ben ik wel benieuwd naar de tweede roman van Griet op de Beeck, Kom hier dat ik u kus. dat me van meerdere kanten met grote klem is aangeraden. Het is inmiddels aangeschaft. Wie van jullie heeft dat al gelezen?

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.