Afstand doen en weggooien

Malena Watrous,
If You Follow Me (VS 2010)
Roman, 356 pp.
Niet in het Nederlands vertaald


Wel grappig, ik had meteen een dejà-vu-gevoel toen ik aan deze roman begon. Het verhaal gaat namelijk over een jonge Amerikaanse (Marina) die tijdelijk naar Japan vertrekt om daar als assistent-leraar Engelse les te geven aan een middelbare school in een provinciestadje. Net als de Britse Sam Baldwin die daar een onderhoudend autobiografietje aan wijdde. Het boek van Watrous is fictie, maar wel gebaseerd op haar eigen ervaringen in het plaatsje Shika. Verder is Marina een heel ander soort persoon dan Sam. Sam verkent met veel nieuwsgierigheid en enthousiasme het land. Marina en haar geliefde, Carolyn, zijn typische Amerikanen die alles vooral raar en ongemakkelijk vinden, en stoef vasthouden aan hun Amerikaanse gewoontes. Ze doen op hun manier wel hun best, maar zoals veel Amerikanen zijn ze niet echt nieuwsgierig naar wat de Japanners nu beweegt. Verder blijven ze bijvoorbeeld hardnekkig hun Amerikaanse ontbijt eten, zelfs al is dat helemaal niet goed te houden als je geen fatsoenlijke koelkast hebt, en probeert Marina (met de zuiverste bedoelingen, maar weinig tactisch) de Japanners haar westerse opvattingen over seksuele politiek door de strot te duwen.

Brokstukken
Die cultuurschok is natuurlijk het hele punt. Anders was dit het zoveelste jonge-vrouw-verwerkt-de-zelfmoord-van-haar-vader-en-ontdekt-zichzelf-verhaal. Marina's vader heeft namelijk een paar jaar terug na een langdurige depressie zelfmoord gepleegd, wat een enorme klap was voor zijn dochter - om het zachtjes uit te drukken. In de rouwverwerkingsgroep op de universiteit ontmoet Marina de sterke, onafhankelijke Carolyn, die haar als enige echt weet troosten, waarna er een liefdesrelatie tussen de twee ontstaat. Als Carolyn aankondigt dat ze na de universiteit een jaar wil lesgeven in Japan gaat Marina mee, in de (naïeve) veronderstelling dat door samen te wonen hun relatie zich zal gaan verdiepen. Wat natuurlijk niet gebeurt. Ze zijn ten eerste te veel op zichzelf aangewezen en ten tweede is Marina te afhankelijk en te kwetsbaar. "I was a shattered windshield: one tap and I’d collapse. The whole world had been pulled out from under me and I was still waiting to fall." Maar erover praten kan ze niet.

Komische misverstanden
Gelukkig zorgt de cultuurschok niet alleen voor de nodige humor, maar trekt deze Marina uiteindelijk ook zachtjes uit haar emotionele isolement. Daarbij helpen die rare maar lieve Japanners. Eerst is het vooral kommer en kwel, maar dan van de licht hilarische soort. De 'traditionele' woning die Marina ongezien heeft gehuurd, is een slecht onderhouden huis waar van alles het niet doet. Het Japanse autootje krijgt al gauw kuren en Marina rijdt de deuren in puin, waardoor ze alleen nog maar via het raampje naar binnen kan klimmen. Tot overmaat van ramp snappen Marina en Carolyn geen hout van de ingewikkelde afval- en recyclingsregels in het stadje en krijgt Marina regelmatig attente briefjes van haar supervisor, de jonge leraar Miyoshi, die telkens weer zo tactisch mogelijk probeert uit te leggen welke blunder ze nu weer gemaakt hebben. Het ergste is dat hun buren daardoor gedwongen worden om die blunders stilzwijgend weer goed te maken en discreet de rotzooi van Marina en Carolyn weg te werken.

Leren afval weg te gooien
In het begin werd ik een beetje flauw van al die nadruk op afvalregels, maar na een tijdje begreep ik waar Watrous mee bezig was: Marina moet zich van haar eigen emotionele ballast (onverwerkte rouw) ontdoen, en pas als ze dat geleerd heeft, kan ze opnieuw beginnen. In dat proces gaat Japan steeds een beetje verder open voor Marina, en stelt Marina zich op haar beurt steeds wat meer open voor Japan en voor zichzelf. De culturele misverstanden maken geleidelijk aan plaats voor een beetje begrip. Carolyn en Marina groeien uit elkaar, en Marina en Miyoshi groeien naar elkaar toe. Marina ontdekt dat ook die vreemde afstandelijke Japanners om haar heen met privéproblemen kampen. Beide kanten ontdooien en Marina leert met het verlies van haar vader te kampen. Ironisch is dat het probleem voor Marina is dat ze net als de Japanners nogal gereserveerd is en veel zelfbeheersing heeft, maar dat de extraverte Carolyn haar uiteindelijk niet kan helpen en dat haar blootstelling aan Japan haar wél in staat stelt om in het reine te komen met haar verdriet. Iedereen moet dat kennelijk op haar of zijn eigen wijze doen.

Prettig
Zo vlotjes als ik het hierboven in het kort schets, gaat het natuurlijk niet. De ontwikkeling die Marina doormaakt, is heel geleidelijk, maar juist daarom geloofwaardig. Watrous schuwt de sentimentaliteit en zorgt er ook voor dat het einde nou ook weer niet overdreven halelujah is. Voor Joke, van wie ik dit boek kreeg, was het één van haar favorieten uit 2014 (lees hier haar bespreking). Zo enthousiast als zij over If You Follow Me is, ben ik niet helemaal, maar ik heb het wel met plezier gelezen, vooral de tweede helft. Het is een prettig mengsel van rouwverwerking, volwassenwording, humor en Japan.

Joke, nogmaals hartelijk dank voor het toesturen van dit boek!

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.