Drie minuten met de werkelijkheid

Wolfram Fleischhauer,
Fatal Tango (Duitsland 2001)
Oorspronkelijke titel: Drei Minuten mit der Wirklichkeit
Uit het Duits in het Engels vertaald door de auteur en Kate Vanovitch
Roman, 459 pp.
Nederlandse titel: Tango mortale


Aah, de tango! Buenos Aires! De dans, de muziek! Rond 1880  begonnen in de sloppenwijken, waar het ooit een dans van vooral zwarten en homo's was, nu het domein van de toerist en gespeeld door klassieke musici, maar nog steeds onweerstaanbaar meeslepend. Elke keer als er een stuk genoemd werd in dit boek, zocht ik het op op You Tube en werd ik meegesleurd door de snijdende ritmes, de rauwe melodieën, de verholen melancholie, de strakke expressieve bewegingen. Alleen daarom had dit boek al meteen een streepje voor. Maar het bleek ook nog eens zeer sterk geschreven te zijn en een ontzettend boeiend verhaal te bieden. Ik heb het dus zo langzaam mogelijk verslonden om er zo lang mogelijk van te kunnen genieten.

Rituelen en raadselen
Het opent op het vliegveld van Zürich. Hoofdpersoon Giulietta, een klassieke ballerina uit Berlijn, is op van de zenuwen, onderweg naar Buenos Aires, ene Damián achterna, en doodsbang dat haar vader achter haar aan zal komen om haar terug te halen. Wat is er aan de hand? Hij is een Argentijnse tangodanser, haar plotseling gevluchte minnaar; zij is een piepjonge Duitse ballerina die het probeert te maken in Berlijn, maar erg onzeker is en in Buenos Aires alle vaste grond onder haar voeten kwijt raakt. Waar begint ze Damiàn te zoeken? Wat is dit voor een land? Hoe zit het met die tangocultuur? De rituelen, de verborgen seintjes? Is het echt? Is het een spel?

Sporen van sporen
Damián, de jonge tangodanser die ze in Berlijn ontmoette en waarin ze een stukje van zichzelf herkende, had daarover eerder al het volgende gezegd:

"[...] everything about tango is masquerade, ritual, simulation. There is nothing genuine about it, not a single emotion, not a single gesture. That’s the wonderful thing about it. The freedom you have behind the mask, behind the game. We only find freedom in rituals. But you have to respect the rules. If you take things too seriously, you will be bitterly disappointed.”

In Buenos Aires ontmoet ze een Amerikaanse sociologe die onderzoek doet naar de tango en haar op sleeptouw neemt. En die heeft, als intelligente en goed ingevoerde buitenstaander, weer allerlei andere opvattingen over de tango en over Argentinië.

"What’s real about this place? This country reinvents itself all the time. It’s like tipping out a few thousand suitcases, mixing the contents, and repacking. There’s no way of telling who first owned what. Like with tango. Try to work out the origin of anything and you go crazy. All you ever get is traces. And traces of traces.”

Politieke werkelijkheid
Fatal tango gaat over de tango, uiteraard, maar ook over een jonge ballerina die in Buenos Aires op schokkende wijze gedwongen wordt om volwassen te worden. Het voormalige Oost-Duitsland speelt een rol, want Giulettas vader komt daar vandaan, maar vertelt er nooit over. En van echt groot belang om te begrijpen wat er is gebeurd met Damián, is de recente geschiedenis van Argentinië, met de verdwijningen, de gestolen kinderen, het geweld,. Van een liefdesgeschiedenis wordt het geleidelijk ook een politiek verhaal. De oorspronkelijke titel is Drei Minuten mit der Wirklichkeit, naar dit nummer van Astor Piazolla, wat ik een veel intrigerender titel vindt dan het wel erg goedkope Fatal Tango (de Engelse) of Tango mortale (de Nederlandse). Die laatste twee dekken niet eens de lading, terwijl de oorspronkelijke titel echt iets zegt over het verhaal en over de gelaagdheid die het heeft.

Achter de maskerade
Het boek is niet perfect. De auteur doet wat dingetjes met namen die gekunsteld en overbodig zijn. Het einde schuurt. Maar voor de rest: fantastisch. Want Fleischhauer heeft zoveel te zeggen over de tango en de Argentijnse cultuur en politiek, en wat die met elkaar te maken hebben. De gemiddelde lezer zal waarschijnlijk bijna zo onwetend en verward zijn als Giulietta over die zaken, en zal daarom net zo geïnteresseerd met haar op ontdekkingstocht gaan als ik. Het echte raadsel, en ook het boeiendste, is trouwens niet de zoektocht naar Damián, maar de aard van de tango en de ware aard van het land achter de maskerade. En wat een fascinerend raadsel heeft Fleischhauer daar van gemaakt.

Als bonus hieronder een tangodans op La Yumba, de klassieker uit 1946 van Osvaldo Pugliese, een nummer dat ook in dit boek voorkomt en waar ik helemaal van uit mijn dak kan gaan.


PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.