Sneeuwklokjes

Jens Christian Grøndahl,
Indian Summer (Denemarken 1994)
Roman, 173 pp.
Oorspronkelijke titel: Indian Summer
Vertaald uit het Deens door Gerard Cruys


Er staan zoveel boeken op mijn e-reader (vele honderden) dat ik niet eens precies weet wat er allemaal op staat, laat staan hoe ik daar ooit aangekomen ben. Het leuke is wel dat je dan zo nu en dan verrast wordt door je eigen collectie. Al bladerend ontdekte ik dit boek van een schrijver die ik nog helemaal niet kende. Het boek zei me nul komma niks en ik kon me zelfs niet herinneren dat ik het ooit had aangeschaft naar aanleiding van een aanbeveling van een medeblogger of een recensie in de krant. Na wat gepluis bleek dat ik het helemaal niet aangeschaft had, maar in 2012 gekregen had van een collega. Ik begon dus volkomen blanco aan Indian Summer. Eén ding was meteen duidelijk: Grøndahl schrijft literatuur. Het draait bij hem niet om een lekkere plot, maar om relaties en gevoelens en analyses, en een indrukwekkende stijl. Neem bijvoorbeeld deze zin op één van de eerste bladzijden: "ik kon niet uitmaken of de begrafenis in gewijde aarde een vertraagde wraakneming was of alweer een bewijs dat de conventie je altijd de loef afsteekt op die zeer moeilijke momenten dat het moeizaam vergaarde vocabularium van de persoonlijkheid opraakt en je naar vaste grond onder je voeten zoekt in de plotselinge, duizelingwekkende stomheid."

Driehoek
Ja, het boek begint met de dood. De overledene is Gustav, gevierd maar duistere avantgarde kunstenaar, onconventioneel en rauw, leefde er op los, tot zijn vroege verscheiden op zevenenvijftigjarige leeftijd. De 'ik' is Augustin, ooit schrijver van moeilijke romans die op veel lof van het literaire establishment konden rekenen maar slecht verkochten. Het derde element van de driehoek waar dit boek over gaat is Alma, de grote liefde van Augustin, die echter al gauw werd ingepikt door Gustav en uiteindelijk ook weer door hem werd afgedankt. Alma was destijds, toen de jonge Augustin haar leerde kennen, het toppunt van cool:

Toen ik haar ontmoette, maakte ze deel uit van een groep fotografen, filmers, toneelspelers en art directors. Een los, ijl en onstabiel netwerk van mensen die om de een of andere reden altijd geld en vrijwel altijd succes hadden. Ze frequenteerden dezelfde restaurants en cafés, bezochten dezelfde skicentra, ze bezigden dezelfde snedige zegswijzen, altijd met duidelijke aanhalingstekens eromheen, en ze droegen dezelfde horloges en zonnebrillen, zowel wanneer de zon scheen als wanneer het bewolkt was.

Augustin was niets van dat alles, maar hij was schrijver en dat was kennelijk genoeg voor de mondaine, beeldschone, afstandelijke, ongrijpbare Alma. Totdat ze via Augustin kennis maakte met Gustav en als een blok voor hem viwl, hij bij haar introk in haar huis in het bos bij de zee en ze samen een kind kregen. Augustin trouwde al snel daarna met een bekende actrice, maar kan Alma nooit vergeten.

Confronterend
Heel veel jaren later, als ze allebei weer alleen zijn, zien ze elkaar terug bij de borrel ter gelegenheid van de heruitgave van Augustins eerste roman. Het tussenliggende verhaal wordt fragmentarisch en zonder enige chronologie verteld door Augustin die terug kijkt op zijn relatie met Alma en zich afvraagt waarom ze hem zo achteloos inwisselde voor Gustav. Het is een confrontatie met zichzelf waarin hij er niet zo goed van afkomt en die ook geen definitieve uitkomst biedt. Vol zelfhaat, zegt hij tegen zichzelf: "Waren mijn fijngevoelige begrip en geduld ooit iets anders geweest dan doodgewone zwakte en behaagziekte? Schone vrouwe, als ik nu beloof dat ik een makkelijke jongen zal zijn, wil je dan alsjeblieft van me houden, een klein beetje maar?"

Mooie zinnen en beelden
Liefde en aantrekkingskracht blijven altijd raadselachtig, vooral als de ene partner verzot is op iemand die de verliefdheid niet (of niet in die mate) beantwoordt. Verleidingskunsten leveren niks op, de ander blijft onverschillig. Meestal doen we dit af met, 'die ander is gewoon niet mijn type', maar voor Grøndahl is dit een belangrijk thema dat hij in dit boek verder verkent en uitspit. Slaagt hij er daarbij in om de lezer te verleiden? Hij doet in ieder geval zijn stinkende best met mooie zinnen en beelden, en diepgravende analyses van het gevoelsleven van zijn verteller. Hier is zo'n mooi beeld: "Als een Spaanse lotenverkoper, die zijn loten op zijn kleren speldt, liep ik met mijn gevoelens te koop." Maar soms blijven de zinnen ook steken in vaag interessant klinkende obscuriteit en zo nu en dan vliegen ze echt hard gierend uit de bocht: "Had zij me niet vanaf het begin uit de grond van haar gemaltraiteerde hart veracht omdat ik nooit de moed had gehad haar de drek in te duwen, waar de sneeuwklokjes van haar tederheid groeiden, tegen de verdrukking in?" De sneeuwklokjes van haar tederheid! Misschien dat veel andere lezers meteen verliefd worden op dit beeld, maar ik word hier niet door verleid.

Burgermannetjes
Ook jammer dat Gustav zo'n cliché-kunstenaar is. Hij kan geen zin uitspreken zonder stevig te vloeken, en woont natuurlijk in Parijs, waar hij veel zuipt, in zwarte kleding rondloopt, jonge meisjes neukt en neerkijkt op burgermannetjes. Veel mensen vinden dit een prachtig boek, dus ga het vooral lezen, maar voor mij was het een hoop navelstaarderige geneuzel van een pretentieuze schrijver die zijn eigen gevoelens kapot analyseert. Of laten we het eenvoudiger zeggen: Jens Christian Grøndahl is gewoon mijn type niet en ik denk niet dat het ooit wat zal worden tussen ons.
________________________________________

Ik ben wel nieuwsgierig wat andere lezers van deze schrijver vonden. Heb je dit boek of wellicht een van zijn vele andere romans gelezen? Hoe beviel dat?

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.