Absurd

Paul Beatty,
The Sellout (VS 2015)
Roman, 304 pp.
Nederlandse titel: De verrader


Ik snap goed waarom dit boek in 2016 de prestigieuze Booker Prize won. Het is briljante satire: volslagen over the top, origineel en onder alle hilariteit ook nog eens flink bijtend. Het proza is een en al virtuositeit, en net zo origineel als de satire. Meteen al op de eerste bladzijde was ik verkocht. "Washington, D.C., with its wide streets, confounding roundabouts, marble statues, Doric columns, and domes, is supposed to feel like ancient Rome (that is, if the streets of ancient Rome were lined with homeless black people, bomb-sniffing dogs, tour buses, and cherry blossoms)." Geweldig, de zinnen die Beatty schrijft, en nog geweldiger hoe hij vervolgens alle cliché's en vooroordelen over zwarten hardhandig op hun kop zet en omdraait totdat je niet meer weet waar je moet kijken. En om het nog gekker te maken gebruikt zijn hoofdpersoon ook nog eens politieke incorrectheid als wapen tegen het Amerikaanse racisme. Over paradoxen gesproken... The Sellout is één van de meest absurdistische romans die ik ooit heb gelezen.

Boer in de stad
Het verhaal begint in Washington DC, waar de ik-persoon, een zwarte man uit Los Angeles genaamd Me, terecht staat voor het houden van een slaaf en voor rassensegregatie. Eh, lees je dat goed? Ja, dat lees je goed: de zwarte Me wordt aangeklaagd voor slavernij en apartheid. Ik zei toch al dat dit één van de meest absurdistische romans is die ik ooit heb gelezen? Me, een hoog opgeleide agrariër in een zwart getto in Los Angeles, heeft een hoogbejaarde buurtgenoot van zelfmoord gered. Om zijn eeuwige dank te tonen biedt deze Hominy zich aan als slaaf aan Me. Voortaan spreekt hij Me aan met 'Massa', die nu tegen wil en dank slavenhouder is geworden.

Apartheid als anti-racisme
Maar het wordt nog gekker. Me, zoon van een psycholoog, en zelf ook universitair geschoold, maakt zich grote zorgen over het opleidingsniveau van de school in zijn zwarte wijk. Hij bedenkt iets om het niveau op te krikken, namelijk segregatie. Hij zet eerst pal naast de bestaande school een enorm nepbord neer, waarmee hij de komst van een (niet-bestaande) witte eliteschool aankondigt, compleet met jaloersmakende plaatsjes. En verdomd, eindelijk hebben de zwarte leerlingen iets om zich tegen af te zetten en prompt gaan ze stukken beter presteren. Vervolgens timmert Me een opschrift boven de ingang van de zwarte school, met de mededeling "Verboden voor blanken." Dit heeft vanzelfsprekend als effect dat juist blanken naar deze school willen en Me beschuldigen van racisme.

Grenzen
Eerder heeft Me zijn wijk letterlijk weer op de kaart gezet. In zijn jeugd heette dit getto nog Dickens, maar die naam is verdwenen en de wijk is nu tot Me's verdriet naamloos, en dus onzichtbaar en onvindbaar geworden. Me trekt er daarom op een nacht op uit, schildert met blinkend witte verf op het wegdek een dikke vette grens om de buurt heen en hangt een nep-gemeentebord op: 'Volgende Afslag Dickens'.

The sign was a dead ringer for any of the other “traffic control devices” one sees during the daily commute. It’d taken only a few hours, but I felt like Michelangelo staring at the Sistine Chapel after four years of hard labor, like Banksy after spending six days searching the Internet for ideas to steal and three minutes of sidewalk vandalism to execute them.

De witte lijn sorteert meteen effect bij de inwoners van (voorheen) Dickens:

Puzzled looks on their faces from asking themselves why they felt so strongly about the Dickens side of the line as opposed to the other side. When there was just as much uncurbed dog shit over there as here. When the grass, what little of it there was, sure in the fuck wasn’t any greener. When the niggers were just as trifling, but for some reason they felt like they belonged on this side. And why was that? When it was just a line.

Onder alle absurditeit gaat echter een serieus betoog schuil. En onder elke laag zit weer een andere laag, die de boel spiegelt, omgooit, op zijn kop zet en terug smijt in je gezicht. Want wat kun je bijvoorbeeld concluderen uit het feit dat een witte lijn zoveel invloed kan hebben? Is die witte lijn nou goed of slecht volgens Beatty? Hoe ver gaat de ironie? Het is allemaal even origineel en duizelingwekkend.

MAAR....

... virtuoos en origineel en briljant en duizelingwekkend als het is, begon ik The Sellout na een tijdje ook een doodvermoeiende leeservaring te vinden. Het boek is hyper. Het heeft ADHD. Taal kan ook té virtuoos en uitbundig zijn. Een spitsvondige grap in elke zin begint na een tijdje wel erg af te leiden. En een roman kan ook teveel lagen-in-lagen-in-lagen hebben, vooral als het verhaal alle mogelijke kanten uitschiet en het mij nooit duidelijk werd waar het nu in godsnaam naar toe wilde. Ik zie wel dat er in dit boek met veel inventiviteit van alles en nog wat wordt betoogd en te berde wordt gebracht, maar wat nou precies? Het helpt natuurlijk ook niet dat ik veel verwijzingen naar de populaire Afro-Amerikaanse cultuur domweg niet snap - hoewel de manier waarop Beatty de hoofdpersoon zijn lekker opzichtige eruditie laat combineren met zwarte straatcultuur wel heel geestig is. Maar helaas was het eindresultaat voor mij geen succes. Ik zal er dus maar eerlijk voor uitkomen dat ik kennelijk niet de juiste lezer ben voor dit boek, en dat ik na een veelbelovend begin opgelucht was toen ik na vele weken eindelijk de eindstreep had gehaald.
________________

Ik weet dat ik niet de enige ben, die er zo over denkt, maar ook dat er heel veel mensen juist wel heel erg van The Sellout hebben genoten. Ik ben dus wel nieuwsgierig naar de ervaringen van jullie, lezers. Heeft iemand van jullie dit boek ook gelezen? Wat vond je ervan?

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.