Graspiepers, kiekendieven en geluk

Joe Harkness,
Bird Therapy (GB 2019)
Memoires, 272 pp.
Niet in het Nederlands vertaald


Joe Harkness wist al jaren dat er iets mis was in zijn hoofd, maar met alcohol en drugs lukte het hem steeds nog om de chaos min of meer in bedwang te houden en zelfs om te functioneren als leraar voor moeilijk opvoedbare kinderen. Maar de hoeveelheid alcohol en drugs die daarvoor nodig was, werd wel steeds groter, en de depressieve periodes werden steeds moeilijker te verdragen. Op een dag stond hij op het punt om een eind aan zijn leven te maken, toen hij net op tijd werd gered, vervolgens finaal instortte en zich eindelijk realiseerde dat hij hulp moest zoeken. Hij kreeg de diagnoses angststoornissen en dwangneuroses. Niet iets waar je zomaar van af komt. Hij ging uiteraard in therapie, die heel zinvol was, maar wat hem - volgens hemzelf - onverwacht echt het leven redde, was een nieuwe bezigheid: vogels kijken.

Een herontdekking
Echt splinternieuw was die bezigheid trouwens niet. Zijn opa had hem vroeger al mee op stap genomen en hem geleerd de meest voorkomende vogels te herkennen. Hij herontdekte de vogels toen hij op aanraden van zijn dokter drie weken vrij van zijn werk nam. Omdat hij had gelezen dat beweging en frisse lucht therapeutisch werken ging hij wandelen in de omgeving, dat wil zeggen in Norfolk, in een landschap dat wel wat op het onze lijkt: voornamelijk plat, kusten met kwelders en veel water. Daar zag hij een roofvogel vliegen, en hij wist onmiddellijk weer dat het een buizerd was.

Regal and enchanting, it dipped down and disappeared below the tree line, only to rise again, circling and gliding on outstretched, v-shaped wings. It represented so much to me in that moment: it represented freedom and it represented hope. On that day, I wasn’t entirely sure how, but deep in my subconscious lay an understanding that I knew this bird. I couldn’t get it out of my mind and I wanted to experience that feeling again.

Dit moment betekende een ommekeer, want zo begon een nieuwe hobby die hem zoveel vreugde en rust in zijn hoofd zou schenken, en die de depressies zoveel draaglijker zouden maken.

Zachtaardig
Misschien dat veel mensen nu denken aan het indrukwekkende boek van Helen McDonald, H Is for Hawke, waarin de schrijfster er na de dood van haar vader uiteindelijk weer bovenop komt dankzij een roofvogel. Maar dit is een heel ander soort boek. Ten eerste is Harkness geen groot literator, zoals hij zelf meteen zal toegeven. Dat wil niet zeggen dat hij niet kan schrijven. Uit het fragment hierboven blijkt dat hij dat wel degelijk kan, maar het boek is nu eenmaal geen literaire non-fictie, zoals het boek van McDonald nadrukkelijk wel is. Ten tweede is het lang niet zo heftig. Integendeel, zou ik zelfs zeggen, het is een lief, zachtaardig boek dat in bescheiden mate over de schrijver en zijn geestelijke gezondheid gaat, en in de eerste plaats over de vreugde die hij aan het vogelen beleeft. Het zijn de vogels en het landschap die centraal staan, en de helende werking die van beide uitgaan.

Het gekwek in je hoofd
Harkness wil met dit boek in de eerste plaats andere mensen helpen die voortdurend met angsten, dwangneuroses en zware depressies kampen. Maar ook types als ik, die het geluk hebben dat ze daar geen last van hebben, maar wel opveren als ze een roofvogel op een paaltje zien zitten of gelukkig worden van het geluid van overvliegende ganzen, zullen dit een fijn boek vinden. Eigenlijk is het dus een soort zelfhulpboek waar ook vogelliefhebbers in het algemeen van kunnen genieten. Maar ik vond het ook interessant om te lezen wat de vogels en de natuur nu eigenlijk doen voor Harkenss's geestelijke gezondheid. Ten eerste is erop uit gaan om vogels te kijken een vorm van mindfulness: je wordt uit de niet-aflatende stroom van negatieve dwanggedachten gehaald, en het drukke gekwek in je hoofd houdt eindelijk even op. Het is kalmerend en het is gewoon mooi en plezierig.

Stabiliserend
Maar het was méér voor Harkness: "Not only did it bring such positivity but it also brought a great sense of meaning", het gevoel dat het leven zin had. En misschien nog wel belangrijker was een ander aspect: alleen al het opzetten van vogelvoerplaatsen in de tuin en kijken wat voor vogels daar steeds weer op af komen kan al therapeutisch zijn: "These frequent guests generate a sense of consistency and safety within – two words that were recurrent in my counselling sessions. It’s reassuring to know that the garden birds are there, even when I’m not, and through careful observation and the two-way relationship of feeding and watching, my garden birds have become an integral part of my life." Vogels en de natuur van Norfolk in het algemeen brengen hem eindelijk de broodnodige gevoelens van veiligheid en stabiliteit.

Eerlijk en sympathiek
Zoals ik al eerder zei, heeft Harkness nooit beoogd om met Bird Therapy een groots meesterwerk neer te zetten. De bedoeling ervan is bescheiden en eenvoudig, net zo bescheiden en eenvoudig (en eerlijk) als de schrijver zelf overkomt. Ik vond het een ideaal boek om 's avonds in bed te lezen: rustgevend en sympathiek, even een moment om fijn op te gaan in heggenmussen en roerdompen en verder nergens aan te denken. Wat dat betreft vond ik het zelfs spijtig toen ik het uithad.
_____________________________

De mooie illustraties komen uit het boek en zijn van Jo Brown.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.