Waarom zijn mensen over de hele wereld al duizenden jaren dol op verhalen, en wat maakt een goed verhaal nou eigenlijk goed? Brian McDonald is een Amerikaanse scenarioschrijver en regisseur die zich in deze vragen heeft verdiept, maar dan niet op academische of elitaire wijze. Integendeel. Deze twee boeken zijn opvallend toegankelijk geschreven: aanstekelijk en inspirerend voor iedereen, ook voor mensen die helemaal niet van plan zijn zelf scripts te gaan schrijven, maar net zoals ik het gewoon interessant vinden om te ontdekken waarom bijvoorbeeld populaire films de aandacht zo goed weten vast te houden of wat het universele is van een sterk verhaal.
Brian McDonald, The Golden Theme: How to Make Your Writing Appeal to
the Highest Common Denominator (VS 2017)
Non-fictie, 122 pp.
Niet in het Nederlands vertaald.
Ik denk dat de meeste mensen de Gulden Regel wel kennen. Hij is belangrijk in heel veel uitlopende culturen en wij kennen hem als "Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet." Misschien dat sommige mensen dit nu schouderophalend afdoen als tegeltjeswijsheid, maar dat is het niet. Hij drukt perfect uit hoe compassie en empathie de basis vormen voor alle samen-levingen in de meest letterlijke zin van het woord. Hij heeft ook alles te maken met het Gulden Thema dat McDonald in dit boek beschrijft: dat mensen overal in de kern hetzelfde willen. En dat een goed verhaal dat de tand des tijds doorstaat een verhaal is dat appelleert aan dat universele thema: namelijk dat we allemaal hetzelfde zijn. Vooroordelen ontkennen de gemeenschappelijke basis en zijn alleen maar gericht op wat ons verschillend maakt, niet op wat ons bindt.
McDonald leerde dit vooral van de door hem bewonderde scenarioschrijver August Wilson en zegt over hun eerste ontmoeting:
I thought he would teach me about the craft of writing, but he ended up asking me more questions than I ever asked him. What I realize now is that he was teaching me that a writer is always learning and willing to learn. He taught me that if you reach for the humanity in others, you will find it within yourself. All of these things will make you a better writer and a better human being.
Maar waarom vertellen we überhaupt verhalen en waarom doen we dat al sinds mensenheugenis? Volgens McDonald is omdat al de verhalen die steeds maar weer doorverteld worden ons informatie geven over hoe we moeten leven en overleven. Ze zijn een manier om ons voordeel te doen met andermans ervaringen zonder die ervaring zelf te hoeven ondergaan, niet in de vorm van een preek, maar in een vorm die onze emoties aanspreekt en daarom blijft hangen. Omdat we in staat zijn om ons in te leven in de gevoelens van een ander en zijn of haar ervaringen zelf meebeleven.
Maar verhalen zijn toch vooral bedoeld als amusement? Niet de verhalen die steeds maar weer doorverteld worden. Daarbij werkt het net als bij voedsel: dat is niet in de eerste plaats bedoeld om lekker te zijn, maar als onmisbare brandstof. Op dezelfde manier zijn volgens McDonald de beste verhalen onmisbare informatie voor overleven.
Er zijn genoeg mensen die neerkijken op fictie als 'verhaaltjes', verzinsels die er niet toe doen en alleen escapistische waarde hebben. Maar een goed verhaal bevat net zoveel waarheid als een feitelijk verslag, misschien nog wel meer. En het genre doet er daarbij helemaal niet toe. Elk sterk verhaal, of het nou een realistisch verhaal is of science fiction of fantasy of een historische roman, heeft altijd heel veel waars en waardevols te vertellen over de realiteit van het hier en nu.
"Stories," vertelt McDonald aan alle schrijvers, "are the collective wisdom of everyone who has ever lived. Your job as a storyteller is not simply to entertain. Nor is it to be noticed for the way you turn a phrase. You have a very important job—one of the most important. Your job is to let people know that everyone shares their feelings—and that these feelings bind us. Your job is a healing art, and like all healers, you have a responsibility. Let people know that they are not alone. You must make people understand that we are all the same."
Wellicht dat dit klinkt als een wat soft en wazig boek, maar dat is het niet. McDonald lardeert zijn betoog steeds met voorbeelden die de meeste mensen wel zullen kennen en die het daardoor overtuigend en levendig maken. Zijn visie is beslist niet de enige of de definitieve op verhalen vertellen, en het is ook niet bepaald een splinternieuwe of wereldschokkende. Maar het is wel een interessante en - zoals ik al eerder zei - inspirerend en aanstekelijk gebrachte visie, met óók veel praktische tips voor mensen die zelf een verhaal willen schrijven.
Brian McDonald, Invisible Ink: A Practical Guide
to Building Stories that Resonate (VS 2017)
Non-fictie, 171 pp.
Niet in het Nederlands vertaald
In tegenstelling tot het boek hierboven is dit een pure hoe-schrijf-ik-een-sterk-verhaal-handleiding. Maar toch is ook deze handleiding interessant voor de niet-schrijvers en met name voor de filmliefhebbers, vanwege de vele voorbeelden die de schrijver aanhaalt. McDonald richt zich namelijk op wat hij zo treffend 'onzichtbare inkt' noemt: die elementen in een scenario die niet waarneembaar zijn aan de oppervlakte, maar die wel maken dat het een succesvol verhaal vormt. Het gaat dus niet zozeer over schrijftechniek of over hoe je een goede dialoog schrijft, maar om de manier waarop je een wezenlijk element van een scenario opbouwt: het skelet dat niet zichtbaar is voor de kijker of de lezer maar dat wel het verhaal draagt. Een goed skelet is onontbeerlijk voor een goed verhaal (en dus ook voor romans en korte verhalen).
McDonald legt vervolgens heel concreet uit hoe je een sterk skelet bouwt. Ook dat is niet echt nieuw of wereldschokkend. Zorg voor een thema - het punt dat je wilt maken - en schrijf geen scènes of onderdelen die dat thema niet ondersteunen. En zorg voor een conflict in het begin waar de rest van het verhaal uit voortvloeit. Zo creëer je samenhang en logica, en vermijd je overbodige ballast die het verhaal alleen maar ophoudt. Kijk maar hoe het verhaal van Koning Midas is opgebouwd:
With King Midas, the storyteller wanted to teach people that some things were more important than money. What were his tasks as a writer? First, he had to create a character who was greedy. Then he needed to set up a situation wherein the character gets what he wants. Then he needed to turn this wish into something that would teach the character a lesson. Everything in this story is designed to make the writer’s point.
Hou het vervolgens simpel en dramatiseer het punt dat je wilt maken. Je schrijft een verhaal, geen preek.
Het is allemaal ontzettend voor de hand liggend, maar wel effectief, net als wat McDonald zegt over bijfiguren, ondersteunende subplots en, heel belangrijk, de beproevingen die de hoofdpersoon moet doorstaan om te groeien en te transformeren: "Find that thing that your character would rather die than do and make them do it." Hij geeft een mooi voorbeeld uit de klassieker The African Queen. In een eerdere scène hebben we gezien hoe Humphrey Bogart gruwt en griezelt van bloedzuigers. Als dan even later blijkt dat de enige manier om de vastgelopen boot waarin hij met Katharine Hepburn zit weer los te krijgen eruit bestaat dat hij weer de rivier met al die bloedzuigers in moet, krijgt die scène meteen veel meer lading. Vanwege ons empathisch vermogen griezelen we nu heftig mee, en tegelijkertijd beseffen we hoe ontzettend moedig deze daad is. We zien hoeveel Bogart is uitgegroeid boven de lapzwans die hij aanvankelijk was.
McDonald laat ook hier en daar zien waar het volgens hem beter kan, zoals het einde van Close Encounters of the Third Kind, dat naar zijn mening veel sterker had gekund.
Spielberg was making the mistake I see a lot of writers make. He was having the character do what he himself would have done in a given situation without really looking at what needed to happen for the story. You are the slave of your story, not its master. You don’t make decisions, you make discoveries.
Want "stories are not about the storyteller. If your focus is on yourself, then it is not on what is best for your story." Daarmee zijn we meteen heel mooi terug bij het eerste boek. Bij de stelling dat een goed verhaal gaat over het universele, over dat wat alle mensen bindt.
PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten