Black lives

James Baldwin,

If Beale Street Could Talk (VS 1974)

Roman, 197 pp.

Nederlandse titel: Als Beale Street kon praten

Het is wel droevig dat deze roman nog net zo actueel is als bijna een halve eeuw geleden, toen hij uit kwam. De Verenigde Staten hebben in de tussentijd een zwarte president gehad, maar voor de positie van het zwarte deel van de bevolking lijkt het weinig uitgehaald te hebben. Integendeel: voor sommige witte mensen (de huidige president voorop) heeft dit feit de haat voor zwarten alleen maar aangewakkerd, net zoals de emancipatie van de vrouw de misogynie van sommige mannen alleen maar erger heeft gemaakt. Hoe meer gelijkberechtiging, hoe ernstiger deze mensen zich bedreigd voelen, hoe harder ze om zich heen trappen. Het afstaan van macht en privileges aan anderen is nu eenmaal ontzettend moeilijk. Ik zie het zelf eerder als delen dan afstaan en dus prima, maar ik geloof dat dat voor sommigen precies hetzelfde is en daarom net zo gruwelijk en net zo bedreigend - iets waar je je met hand en tand tegen moet verzetten om je eigen voortbestaan niet in gevaar te brengen. Alle middelen zijn geoorloofd, maar daarvóór heb je jezelf er al van overtuigd dat die ander (de zwarte, de vrouw, de homo) minderwaardig is en dat het daarom noodzakelijk is dat die ander onder de duim gehouden moet worden. Je bewijst de samenleving een dienst. Je bestrijdt een groot gevaar.

Spatjes

Dit is de instelling waar de hoofdpersonen tegen aan lopen in dit mooie en aangrijpende verhaal. Keer op keer, en machteloos makend. "Sometimes, I admit, I’m scared" zegt Tish, de negentienjarige, zwangere verteller, "because nobody can take the shit they throw on us forever. But, then, you just have to somehow fix your mind to get from one day to the next. If you think too far ahead, if you even try to think too far ahead, you’ll never make it." Dat ze zwanger is, is één van de eerste dingen die we van Tish te weten komen. Dat, en dat haar geliefde Fonny in de gevangenis zit. Terwijl we deelgenoot zijn van haar pogingen en die van haar familie en de vader van Fonny om hem daar uit te krijgen, komen we er geleidelijk achter hoe Fonny daar terecht is gekomen. Het wordt steeds duidelijker dat Fonny onschuldig is aan het delict waarvan hij wordt beschuldigd, maar dat een politieagent die vindt dat hij teveel spatjes heeft hem wil laten opdraaien voor iets wat hij nooit gedaan kan hebben.

Vluchten of vechten

De beide families waar het om draait, die van Tish en die van Fonny, hebben elk zo hun eigen manier om dit onrecht het hoofd te bieden. Die van Tish is om er samen en met man en macht de schouders onder te zetten en twee keer zo hard te werken om de advocaatkosten te betalen. Die van Fonny's moeder en zuster is om te vluchten in de Heer en de vermeende morele superioriteit die hen dat verleent. De vader vlucht vooral in de drank, maar is verder geen slechte man. Maar het is de familie van Tish die het hart is van dit boek, die de warmte en de kracht heeft om te overleven ondanks alles wat er steeds maar weer tegen hen werkt.

De misdaad van Fonny

Fonny zelf heeft nog een andere manier gevonden om te overleven. Hij is kunstenaar en put kracht uit creëren in plaats van haten.

Fonny had found something that he could do, that he wanted to do, and this saved him from the death that was waiting to overtake the children of our age. Though the death took many forms, though people died early in many different ways, the death itself was very simple and the cause was simple, too: as simple as a plague: the kids had been told that they weren’t worth shit and everything they saw around them proved it.

Maar nu komt het wrange:

That same passion which saved Fonny got him into trouble, and put him in jail. For, you see, he had found his centre, his own centre, inside him: and it showed. He wasn’t anybody’s nigger. And that’s a crime, in this fucking free country. You’re supposed to be somebody’s nigger. And if you’re nobody’s nigger, you’re a bad nigger: and that’s what the cops decided when Fonny moved downtown.

Tegenwicht

In theorie heeft iedereen in de VS tegenwoordig gelijke rechten, maar de praktijk is voor veel mensen anders. Als je beter wilt weten welke onzichtbare mechanismen er in de Amerikaanse (en ook de Europese) samenleving zitten verweven om zwarten op hun plaats te houden, en waar gekleurde mensen steeds maar weer tegen moeten vechten en wat dat met hen doet, raad ik je aan om vooral dit boek te lezen. Het maakt dit alles niet alleen inzichtelijk maar ook voelbaar, en echt. Gelukkig maakt het boek ook de kracht en de warmte en de liefde van de hoofdpersonen voelbaar, anders zou dit een eindeloos deprimerend verhaal zijn. Want dat had ik nog vergeten te vertellen: het is naast een verhaal over ingebakken onrecht ook een prachtig liefdesverhaal. Liefde biedt tegenwicht: niet alleen de liefde van Tish en Fonny voor elkaar, ook de onderlinge hechtheid van de familie van Tish, en de liefde van Tish voor haar ongeboren kind. Maar makkelijk wordt het nooit voor hen.

_________________________________________

Ik werd op het spoor van dit indrukwekkende boek gezet door Bettina. Lees hier wat zij erover te vertellen had.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.