Vikingen en Friezen

Marlies Stoter en Diane Spiekhout (red.)

Wij Vikingen: Friezen en Vikingen in het kustgebied

van de Lage Landen (Nl 2019)

Geschiedenis, 168 pp.

Wist je dat 'Viking" niet zozeer een zuivere aanduiding van etniciteit was maar meer een soort life style choice? Je hoefde echt niet van Scandinavische afkomst te zijn om Viking te worden. Ook inwoners van Frisia (in de vroege middeleeuwen het hele kustgebied van Groningen tot en met Zeeland, inclusief een tijd lang de stad Utrecht) sloten zich soms bij hen aan. Dat weten we onder andere door een Friese wet uit die tijd. Daarin staat dat je niet strafbaar was voor het plunderen en brandschatten als je door de Vikingen gevangen was genomen en onder dwang meedeed. Daaruit valt af te leiden dat er ook Friezen waren die zich vrijwillig hadden aangesloten. Ook waren lang niet alle Scandinaviërs met een schip plunderaars. Velen waren gewone kooplieden, die zich soms ook in onze gebieden vestigden. Veel van de cultuur was destijds gedeeld, want er waren nauwe contacten.

Replica Vikingschip (eigen foto)

Schaatsen, sieraden en kammen

Hoe ik dat allemaal weet? Het Fries Museum had afgelopen winter een hele aantrekkelijke en informatieve tentoonstelling over Vikingen in Frisia en dit is het boek dat daarbij hoort. Er staan de voorwerpen in die er te bezichtigen waren, maar bovenal vertelt het verhalen, net als de tentoonstelling zelf. Die tentoonstelling was voor een deel, zoals tegenwoordig wel vaker, interactief. Dat klinkt een beetje modieus, maar het bleek verrassend leuk om zelf met een inklapbaar weegschaaltje stukjes hakzilver af te wegen (die werden als betaalmiddel gebruikt) of om naar hartenlust op een replica van een Vikingschip rond te lopen (rechts). Ik kan mij nog bordspellen herinneren, schaatsen van beenderen, glimmende sieraden en kammen, met daarbij de informatie dat de meeste Vikingen nogal ijdel waren en er graag goed verzorgd bij liepen. Maar er waren ook Arabische dirhams, zilveren munten die algemeen als betaalmiddel werden gebruikt, en waaruit bleek hoe ver de Vikingen kwamen en hoezeer ook Frisia met de rest van de toenmalige wereld was verbonden.

Friese terp, plaat uit het boek

Kwelders en kreken

Het boek is net als de tentoonstelling niet alleen mooi geïllustreerd, maar er staat ook veel informatie in die de periode goed tot leven brengt. Er staat een zeer tot mijn verbeelding sprekende impressie in van hoe het Friese landschap er destijds uitzag (links): een boerderij bestaande uit een hoofdgebouw voor de bewoners en het vee, op een verhoging, want het land was nog niet bedijkt, met diverse bijgebouwen voor opslag en dergelijke, in een weids groen landschap doorsneden met kreken, akkertjes voor tarwe, gerst, vlas en hennep en weilandjes voor de koeien en de schapen, die de Friezen destijds vooral hielden. In de verte komt een schip de kreek opvaren, waarschijnlijk één van de aken waarmee de Friezen, die naast boeren ook vooral handelaren waren, het binnenland introkken, met bijvoorbeeld de lakenstof die zo gewild was, en die door de vrouwen op hun weefgetouwen van de wol van de schapen werd gemaakt. Hoe die Friese schepen er precies uitzagen, is niet bekend, want er is nooit eentje opgegraven, maar het was duidelijk een ander soort schip dan de Vikingschepen: in eerste instantie bedoeld als vrachtschip en vooral geschikt voor het bevaren van ondiepe wateren

Dorestad, afbeelding uit het boek.

Beroemd handelsknooppunt

Het laatste hoofdstuk van dit boek is gewijd aan Dorestad, dat tot grote bloei kwam en ook weer ten onder ging in de periode die dit boek beslaat, de negende eeuw. Deze befaamde handelsplaats lag vrijwel in zijn geheel aan de rivier en was één grote haven. Het was in feite een markt die het hele jaar open was (destijds tamelijk uniek), waar je niet alleen graan en wol kon kopen maar ook luxe spulletjes uit de hele wereld, van Scandinavië tot Spanje. Vooral de Frankische zwaarden waren erg geliefd. Maar deze rijkdom maakte de plaats ook een aantrekkelijk doelwit voor plunderende Vikingen, die er van 834 tot 863 meerdere invallen deden. Bij die laatste aanval werd de stad in brand gestoken en zijn de inwoners gevlucht, waarna hij nooit meer tot bloei kwam.

Het is jammer dat de tentoonstelling alweer drie maanden is afgelopen, want anders zou ik hem van harte aanbevelen. Maar gelukkig hebben we het boek nog.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.