Crypto

Mai Jia,

The Message (China 2007)

Roman, 480 pp.

Vertaald uit het Chinees door Olivia Milburn

Niet in het Nederlands beschikbaar

Mai Jia schijnt momenteel de beroemdste en best verkopende romanschrijver van China te zijn, maar ik wil wedden dat weinig mensen hier van hem gehoord hebben.Van zijn romans zijn er nu vier in het Engels vertaald, en eentje in het Nederlands (De gave). The Message werd - net als een aantal andere van zijn romans - verfilmd en speelt - ook weer net als andere romans van deze schrijver - in de wereld van de spionage tijdens de turbulente periode van de Japanse bezetting en de totstandkoming van de Volksrepubliek. Mai Jia werkte zelf een tijd voor de Chinese inlichtingendienst en weet dus waar hij het over heeft, vooral als het gaat om cryptografie en cryptoanalyse. Ik lees maar weinig spionagethrillers en nog minder romans uit China, dus dit was weer eens wat anders, vooral omdat het boek meer om het lijf bleek te hebben dan slechts een spannend verhaal. Het geeft namelijk als extraatje een heel boeiend tijdsbeeld, dat ook voor iemand die niet zo veel van de Chinese geschiedenis van de jaren dertig en veertig weet toch heel goed te volgen is.

Verrader

Eind jaren dertig was een groot deel van China bezet door de Japanners en waren er twee groeperingen die zich daar met alle middelen tegen verzetten: de communisten onder Mao Zedong en de nationalisten (ook wel bekend als de Kwomintang) onder Chiang Kai-shek. Op een dag worden in de door de Japanners bezette stad Huangzhou vijf cryptoanalisten van de antiverzetseenheid hals over kop bij elkaar opgesloten in een groot landhuis van een vroegere gangster. Ze krijgen de opdracht een geheime tekst te ontcijferen, maar al gauw wordt duidelijk dat het daar helemaal niet om gaat. De Japanners zijn er namelijk achter gekomen dat een van hen een verrader is en informatie doorspeelt aan de communisten.

Beschaafd en gecultiveerd

De vijf, waaronder twee vrouwen, ontkennen in alle toonaarden. Eerst worden de ondervragingen geleid door een bruut van de Chinese geheime politie, maar al snel duikt een Japanse officier op, een beschaafde en gecultiveerde man die het heel anders aanpakt en er op vertrouwt dat hij binnen de kortste keren de verrader te pakken zal hebben. Maar zijn tegenstanders, vooral de beide vrouwen, zijn veel geduchter dan hij hij had verwacht en zo begint een langdurig en behoorlijk spannend kat en muis spel, met steeds meer geweld. Net toen ik dacht dat ik het nu echt wel gehad had met het verhaal, kwam het - nog vóór de helft van het boek - abrupt ten einde zonder dat duidelijk werd wie de communistische spion was en begon er iets heel anders.

Metafictie

Ineens werd het boek helemaal meta. We sprongen plotsklaps naar het heden en werden rechtstreeks toegesproken door de auteur, die ons liet weten dat dit verhaal in tegenstelling tot zijn eerdere romans geen fictie was, maar echt gebeurd. Dan moet je natuurlijk meteen op je hoede zijn, en een beetje gegoogle maakte al gauw duidelijk dat het wel degelijk om fictie ging. Wat er in de tweede helft van het boek gebeurde, was dat de auteur (zogenaamd) door interviews met overlevenden en nabestaanden op zoek ging naar wat er werkelijk was gebeurd en wie nu toch de communistische spion was geweest. Dat wordt geleidelijk onthuld, net als de geschiedenis van het patserige huis van de vroegere gangster en van de intrigerende Japanse officier. Die geschiedenissen zijn interessant en ingenieus in het verhaal verwerkt. En de personages die Mai Jia schetst tegen de achtergrond van de strijd die er in China op dat moment werd gevoerd zijn minstens even boeiend neer gezet, vooral omdat de motieven van waaruit ze handelen goed en overtuigend uit de verf komen.

Vreemde opbouw

Toch heb ik twijfels over de vorm van de roman. De opbouw doet gekunsteld aan, en in plaats van het verhaal sterker te maken, maakt hij het in mijn ogen juist zwakker. Het was beter geweest als de schrijver de informatie die in de tweede helft geleidelijk aan wordt onthuld, had verweven door zijn hoofdverhaal over de ondervragingen van de cryptoanalisten. Daarmee was de vaart er wel een beetje uitgehaald, maar aan de andere kant had het ook de nodige adem en lucht in het verhaal gebracht. Gemengde gevoelens dus. Mia Jai heeft me aan de ene kant uitstekend geboeid weten te houden door met name de personages en de levendige historische achtergrond, maar de opbouw van de roman vind ik geen onverdeeld succes.

___________________________________________

Waar ik tot nu toe (zonder duidelijke reden) zelden een Chinese roman las, heb ik er dit jaar al twee gelezen, en eigenlijk smaakt dat wel naar meer. Ik heb nog Red Sorghum en The Garlic Ballads van Mo Yan en Soul Mountain van Gao Xingjian op de plank staan. Kent iemand die? Of kun je me een roman (dus géén biografie of film of iets dergelijks) aanraden van een in China geboren en getogen auteur (dus niet van een immigrantendochter, zoals Amy Tan)? Ik ben benieuwd.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.