De blues

Attica Locke,
Bluebird, Bluebird (VS 2018)
Roman, 320 pp.
Onder dezelfde titel in het Nederlands gepubliceerd

Ik had bij haar eerdere romans al opgemerkt dat ik het zo jammer vind dat Attica Locke steeds weer in de markt werd gezet als thrillerauteur. Imiddels heeft ze ook twee romans geschreven rond een politieman en wordt ze natuurlijk prompt gepresenteerd als misdaadschrijver. Het is wel te begrijpen, want niks schijnt zo goed te verkopen als thrillers en misdaadverhalen, maar het wekt verkeerde verwachtingen, want het suggereert dat het boek in de allereerste plaats draait om een spannende plot, terwijl dat niet het geval is. Resultaat: de suspense-liefhebbers vinden dat er niet genoeg suspense in zit, en de literatuurliefhebbers zullen het misschien niet zo gauw gaan lezen. Zo zonde, want dit is een boek dat juist nu, met al de aandacht voor de Black Lives Matter beweging, heel actueel is - en gewoon heel boeiend.

Een zwarte Texas Ranger
Gezien het feit dat er zoveel protesten zijn vanwege politiegeweld tegen Afro-Amerikanen heeft Locke een interessant gezichtspunt gekozen voor deze roman, dat van een zwarte politieman, Darren Matthews genaamd. Darren, die ook een universitaire rechtenstudie heeft afgerond, is bovendien niet zomaar een politieman, maar een Texas Ranger. De Texas Rangers is een prestigieuze politiemacht, die al in 1823 werd gevestigd, in heel Texas jurisdictie heeft en daar een bijna mythische status heeft opgebouwd. Wie een beetje van het zuiden van de Verenigde Staten afweet, zal ook meteen begrijpen dat daarin tot voor kort voor zwarten geen plaats was. Darren heeft nauwelijks zwarte collega's en krijgt van de meeste witte burgers pas respect (en dan nog met grote tegenzin) als ze zijn badge zien. In dit verhaal raakt hij verstrikt in een wespennest in een klein plaatsje in East Texas, waar eerst een zwarte advocaat uit Chicago vermoord wordt aangetroffen en enkele dagen later een  witte jonge vrouw uit het stadje zelf. Meestal is het andersom in het Zuiden, zoals ze in de zwarte diner cynisch vaststellen: 

“Y’all remember when that white girl got killed down to Corrigan, they hauled in nearly every black man within thirty miles. In and out of every church and juke joint, every black-owned business, hunting for the killer or anybody who fit the bill they had in mind.” Geneva felt something dislodge in her breast, felt the fear she’d been trying to staunch give way, rising till it liked to choke her from the inside out. “And ain’t nobody done a damn thing about that black man got killed up the road just last week,” Huxley said.

Zwijgmuur
Darren Matthews gaat op onderzoek uit, want dit is precies het soort moord waar hij als bevlogen rechercheur graag induikt, en hij denkt dat hij als Afro-Amerikaan gemakkelijker toegang zal krijgen tot de zwarte bevolking van het plaatsje. Maar al gauw stuit hij op een zwijgmuur, waar complexe geheimen en oud zeer achter schuil gaan. Ook blijken de verhoudingen tussen de witte en de zwarte bevolking veel ingewikkelder te zijn dan hij had gedacht. Hoe komt het bijvoorbeeld dat de oude Geneva al sinds jaar en dag volle eigenaar is van de grond waarop haar diner staat, terwijl de rest van het land in het plaatsje in handen van de lokale witte potentaat is? En wat voor rol speelt de bluesgitaar die een ereplekje bij haar aan de muur heeft? Locke spint hier een uitstekend moordmysterie van, met veel sfeer, en met verschillende lijntjes die allemaal op knappe en overtuigende wijze bijelkaar komen en die zorgen voor een bevredigend einde.

Tweederangs
Maar dat is niet eens haar voornaamste verdienste. De voornaamste reden dat dit boek er uit springt en dat het zoveel prijzen en nominaties heeft gekregen, is haar schets van de levens van zwarte mensen in een gebied waar ze nog steeds als tweederangs worden behandeld, iets waar Darren over mee kan praten:

The white kids from his high school were cool with him, though. They let him sit at their tables, even bought him a beer or two. It was everybody else that was the problem. The women who rolled their eyes if he got too close on the dance floor; the men who made sure to give him a little shove every time they passed, muttering nigger or coon loud enough so he could hear; the stares he got, menacing eyes peering at him from beneath the brim of ball caps and cowboy hats.

Locke maakt dit steeds weer voelbaar voor de witte lezer, maar wel op een manier die volledig geïntegreerd is in het verhaal, niet op een prekerige of activistische toon. Wat ook sterk is, is dat haar personages niet simpel zwart-wit en goed-slecht zijn. En er is veel blinde haat van de white supremacists jegens de zwarte bevolking, maar er blijkt ook - onverwacht - liefde te zijn geweest. Bovendien is Texas net zozeer als voor de witte bewoners ook voor de zwarte inwoners de plaats die zij thuis noemen, waar ze zijn geworteld, waar ze van houden. Darren wil niet dat de echtgenote van de vermoorde zwarte advocaat uit Chicago zijn staat alleen maar ziet in termen van racisme: "He wanted to make her wrong about Texas, wanted her to know it as a place that did not fell black men and get away with it."

Genuanceerd
Attica Locke is er alweer in geslaagd een genuanceerd, complex en tegelijkertijd zeer leesbaar verhaal over zwarte mensen in het Zuiden te schrijven. Het heeft de diepgang van een literaire roman en de toegankelijkheid van een pageturner. Inmiddels is duidelijk dat dit deel 1 in een trilogie is, waarvan het tweede deel ook uit is (dat ik uiteraard al in huis heb) en waarvan deel 3 op stapel staat. Attica Locke is daarmee net als de Britse Kate Atkinson (een andere favoriet van mij) een schrijver die de grenzen van de misdaadroman opzoekt en ze vervolgens glorieus overstijgt.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.