De verdwenen vuurtorenwachters

Emma Stonex,
The Lamplighters (GB 2021)
Roman, 352 pp.
Nederlandse titel: De lichtwachters

Sommige mensen zijn geobsedeerd door zeldzame orchideeën, anderen willen alles weten van het negentiende-eeuwse gevangeniswezen, weer anderen zijn altijd bezig met obscure popbandjes uit de jaren zestig en debutant Emma Stonex is al heel lang gefascineerd door vuurtorens. Het is niet een obsessie die ik echt deel, maar nu ik dit boek heb gelezen snap ik wel wat ze er zo fascinerend aan vindt, vooral aan de vuurtorens die in het Engels niet gewoon lighthouses heten, maar towers. Dit soort vuurtoren staat niet op de vaste wal, maar is gebouwd voor de kust in de zee - en dan niet op een eilandje maar echt, patsboem, in de zee. Je kunt er alleen met een bootje komen en omdat er geen land rondom de vuurtoren ligt, moet je letterlijk binnengehengeld worden als je naar binnen wilt. Met slecht weer kan zo'n vuurtoren dus dagenlang ontoegankelijk zijn en kan het tijden duren voordat de vuurtorenwachters van dienst afgelost kunnen worden.

Claustrofobisch
Over zo'n vuurtoren, over het claustrofobische leven daar en over drie van haar wachters die allemaal hun eigen motivatie hebben om voor dit soort leven te kiezen, gaat deze interessante roman. Daar heeft Stonex ook nog een waargebeurd verhaal in verweven over drie vuurtorenwachters voor de Schotse kust die ooit spoorloos verdwenen. Maar dat is niet de essentie van The Lamplighters. Het speelt zich ten eerste af aan de Engelse zuidwestkust, en hoewel Stonex de verdwijning aan het slot oplost, is dat onderdeel van het verhaal eigenlijk het minst interessante. In het hart ervan ligt iets anders: een literaire, psychologische roman over niet alleen drie heel verschillende mannen maar ook over wat hun verdwijning met hun vrouwen aan de wal heeft gedaan.

Geheimen
Jaren na de verdwijning duikt er een schrijver op die het mysterie op wil lossen voor een nieuw boek  en daarom de drie vrouwen bezoekt en interviewt. Stonex heeft daarvoor een tamelijk ingewikelde structuur gebruikt van interviewfragmenten, van wat de vrouwen stiekem denken en van flashbacks naar de levens van de drie verschillende mannen. Ik vermoed dat Stonex het leestempo bewust af heeft willen remmen, want die structuur maakt dat het noodzakelijk is om niet al te snel lezen en om je te verdiepen in de psychologie van de personages en hun ingewikkelde onderlinge verhoudingen. Zowel de vrouwen als de mannen hebben geheimen, die geleidelijk aan boven water komen en die verklaren waar de onderhuidse spanningen tussen hen vandaan komen die mogelijk hebben geleid tot de verdwijning.

Tragedie en transformatie
De mannen worden vooral gedefinieerd door hun redenen om dit bestaan te kiezen. Arthur, de uiterst consciëntieuze hoofdwachter heeft heel bewust voor een leven als vuurtorenwachter gekozen, omdat hij het een prachtige en belangrijke baan vindt. Maar er blijkt ook een persoonlijke tragedie te zijn die een rol heeft gespeeld bij zijn behoefte aan afzondering. Bill komt van generaties van vuurtorenwachters en heeft niet de moed gehad om dat patroon te doorbreken, maar is eigenlijk diep ongelukkig. Vince, tenslotte, is de interessantste. Hij komt uit een crimineel milieu, kan na de gevangenis nergens anders aan de bak komen en maakt op de vuurtoren een geestelijke en spirituele transformatie door.

Het vrouwenleven aan de wal
Tegenover het geïsoleerde bestaan van de mannen staat dat van de vrouwen aan de wal. Zolang hun mannen nog leven, lijkt hun huwelijksleven sterk op dat van vrouwen die zijn getrouwd met een zeeman, maar na de mysterieuze verdwijning raken ze hun houvast kwijt en moeten ze elk op hun eigen manier een nieuw houvast vinden. De een is daar veel beter in dan de andere. De een aanvaardt dat haar man dood is, de ander wil daar niet aan en is ervan overtuigd dat hij nog leeft. "He’s coming back. If she thought it enough times, it might turn out to be true. What if it didn’t? She would have to survive each day, knowing what she’d done. It served her right. She deserved her loss." Schuldgevoelens blijken een sterke motivering op te leveren om iemand in leven te houden.

Zingeving
Met horten en stoten legt Stonex zes levens en zes psyches bloot, maar ze filosofeert ook over de zee en over de symbolische betekenis van vuurtorens (die nu trouwens allemaal allang volledig geautomatiseerd functioneren). Tegen het eind heeft een van de vrouwen een band opgebouwd met de schrijver die probeert het mysterie van de verdwijning van de mannen op te lossen en daarover een theorie heeft opgebouwd. Ze is nog niet overtuigd:

‘We’re not sure of the truth, are we,’ she said.
‘Isn’t that the point? Some mysteries just aren’t meant to be known. I’m talking about Arthur and the others, of course I am. But I’m talking about the rest of it too. You know. The rest. Why we do it. Why we strike a match. Why we built any lighthouses in the first place and every other thing you think on a good day might save a life. We’re not the ones who decide, but we wouldn’t be human if we didn’t set these attempts in place. Put in as many lights as we can, while we’re here. Get them shining bright. Keep them shining when the dark comes in.’

Zoals ik al zei, lost Stonex het mysterie tegen het eind netjes op voor de lezer, maar doet die oplossing er eigenlijk ook weer niet zoveel toe. De wens om iets goeds te doen in dit leven, om een licht te ontsteken in de duisternis: dat is wat uiteindelijk telt.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.