In een harem in Algiers

Sally Magnusson,
The Sealwoman's Gift (GB 2018)
Roman, 238 pp.
Niet in het Nederlands vertaald

Wat een bijzonder verhaal is dit. En nog echt gebeurd ook.

Het slavernij-verleden is volgens mij nog nooit zo hot geweest. Daarbij gaat het (ook wel terecht) eigenlijk altijd over de grootscheepse slavernij van Afrikaanse mensen die door Europeanen naar de plantages van Amerika ontvoerd werden. Maar wat veel minder bekend is, is dat er in die tijd ook Europeanen ontvoerd werden, door slavenhandelaren uit Noord-Afrika - waaronder trouwens ook Nederlandse kooplieden die zich daar gevestigd hadden. Er waren in de vroege zeventiende eeuw zelfs meerdere grote invallen in het afgelegen IJsland.

Deze IJslanders werden bruut gevangen genomen, zonder pardon verscheept naar Algiers en daar als gratis arbeidskracht ingezet of als middel gebruikt om losgeld van het trhuisfront te innen. Een van die slaven was een dominee, die al snel naar de koning van Denemarken werd gestuurd (waar IJsland toen onder viel) om 'even' een flinke som losgeld te regelen. De arme dominee schreef een boek over zijn moeizame omzwervingen richting Denemarken (zie daar maar eens zonder middelen te komen) en over zijn frustrerende ervaringen aan het Deense hof, dat weinig bekommernis had om een stelletje onderdanen uit het verre en 'achterlijke' IJsland.

De vrouw van de dominee
Dit verhaal gaat echter over Ásta, de vrouw van de dominee, die achterbleef in een harem in Algiers, samen met haar jongste kinderen. In tegenstelling tot de wederwaardigheden van haar man zijn haar ervaringen niet gedocumenteerd, wat Sally Magnusson de ruimte gaf om die zelf in te kleuren. Ásta komt als naaister terecht in de harem van een rijke Algerijn. Ze heeft het er niet slecht, maar moet al meteen afscheid nemen van haar puberzoon, die aan iemand anders is verkocht. Haar jongste twee kinderen (waaronder een baby die op het slavenschip is geboren) blijven gelukkig bij haar, iets waar ze veel troost aan ontleent.

Verhalen en saga's
Ásta leert geleidelijk de landstaal en voegt zich vaak 's avonds bij de andere vrouwen op het dak, waar ze elkaar verhalen vertellen. Tegelijkertijd ontwikkelt zich ook een soort ongemakkelijke relatie met haar eigenaar, de rijke Cilleby. Ze zijn ondanks zichzelf allebei geïntrigeerd door de ander en vinden gemeenschappelijke grond in de IJslandse sagen. Ásta wordt een soort Sheherazade.

Moreel oordeel
Om haar heen passen haar lotgenoten zich aan. Een jonge vrouw trouwt met een Algerijn, een haar eigen neefje sluit zich met succes aan bij de Algerijnse piraten. Alles om maar te overleven en een nieuw bestaan op te bouwen. Ásta worstelt steeds meer met wie nu goed is  en wie nu slecht. Het blijkt moeilijk te zijn om zowel de Algerijnen als de IJslanders in dat soort simpele hokjes in te delen, vooral als IJslandse en Algerijnse identiteit doorelkaar gaan lopen en als bovendien blijkt dat meerdere van de Algerijnse zeerovers Europese wortels hebben.

How is she to look at this? Is there no judgement to be reached with ease any longer? Suppose she were to have the chance of freeing [her lost son]into her own ravenous arms, would she not be tempted to capture a whole village herself to pay for it? Would she not utter any vow to make it happen, pausing only to append to her conscience a small note that repentance could be settled later?

Voer voor de paarden
Magnusson heeft ook het decor van de roman prachtig uitgebuit. Eerst is er het groene, kille en klamme IJsland, waar het landschap zo magisch is dat mensen er in elven geloven, maar waar het leven ook hard en armoedig is. Vervolgens is er het contrast met Algiers, de weelderige, welvarende, zonnige en  sensuele stad aan de Middellandse Zee. Zoals een van IJslandse personages verwonderd opmerkt over de rijkdom daar: 'there is so much food in [Algeria] that they give what is left each day to the horses.’ Magnusson brengt het allemaal perfect tot leven, alsof je er zelf bij bent.

The Sealwoman's Gift is wat mij betreft historische fictie op zijn best: volledig gebaseerd op ware gebeurtenissen, bevolkt door allemaal echt bestaand hebbende mensen, en genuanceerd en overtuigend ingevuld met een ontzettend interessant verhaal over een boeiende vrouw.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.