Het einde of een nieuw begin?

Neema Shah,
Kololo Hill (GB 2021)
Roman, 297 pp.
Niet in het Nederlands vertaald

Je zult maar in een land wonen met een krankzinnige dictator die heeft verordonneerd dat alle mensen van jouw bevolkingsgroep binnen drie maanden het land uit moeten, met achterlating van alles wat je hebt opgebouwd. En dat nét nu de familiewinkel eindelijk begint te lopen. Nou heeft de krankzinnige dictator al vaker dit soort oekazes uit doen gaan, zonder dat er iets gebeurde, dus wat doe je? Toch maar voorereidingen treffen om met de hele familie naar een ander werelddeel te verkassen en daar als paupers helemaal opnieuw te beginnen? Of hopen dat het wel weer overwaait? Maar het leger wordt steeds brutaler tegen de mensen van jouw bevolkingsgroep. En niet alleen brutaal, maar ook gewelddadig. Wil je dat jouw zoon inelkaar geslagen wordt, dat jouw dochter verkracht wordt?

Van binnenuit
Dit was de situatie begin jaren zeventig, toen dictator Idi Amin van Oeganda zonder pardon alle Indiërs het land uitschopte. Deze mooie roman laat je van binnenuit meemaken hoe dat ging, waarbij de Britse Neema Shah uit de ervaringen van haar eigen familie putte, waardoor het heel goed doorleefd boek is geworden. Het is een verhaal over ontworteling en heimwee, maar gelukkig ook over veerkracht en hoop; over de schoonheid en het thuisgevoel van het Oeganda dat ze achter moeten laten, maar ook over nieuwe kansen elders.

Gelaagd en genuanceerd
Eigenlijk zijn het vier verschillende verhalen van de leden van één familie, die de gebeurtenissen dankzij hun verschillende karakter en achtergrond allemaal anders ervaren. Khan wisselt in elk hoofdstuk van perspectief, waardoor je een gelaagd en genuanceerd verhaal krijgt, dat je vanzelf meesleept. De moeder werd als jonge bruid naar Oeganda verscheept om de gruwelijke armoede in India te ontlopen. Haar oudste zoon heeft de winkel van zijn niet erg zakelijke vader omgeturnd tot een goedlopende zaak. De jongste zoon, die een aangeboren fysieke handicap heeft, heeft zijn draai nog niet gevonden. En Jaya, de kersverse vrouw van de oudste zoon begint zich af te vragen hoe goed ze haar man eigenlijk kent. 

Paspoorten
Wat gaat deze famile doen en waar gaan ze heen als ze toch besluiten om te vertrekken? Een paar hebben een Brits paspoort, eentje een Indiaas paspoort en eentje een Oegandees paspoort. Zullen ze bijelkaar kunnen blijven? Waarschijnlijk niet. En wat dan? Hoe krijgen ze nog iets van hun geld en bezittingen het land uit? En hoe lang zijn ze nog veilig voor de soldaten van Idi Amin?

Het zijn niet alleen de wederwaardigheden van deze familie die het verhaal zo boeiend maken, maar ook de zinnelijke en poëtische stijl van Shah. Ze besteedt, min of meer terloops, veel aandacht aan wat ze eten, aan de natuur die zelfs in de grote stad weelderig is, aan de kleuren en geuren van Oeganda die voor de jonge generatie zo sterk "thuis" vertegenwoordigen. Daardoor wordt het contrast met het grijze Engeland waar ze uiteindelijk terecht komen, na een akelig spannende ontsnapping, zelfs voor de lezer voelbaar.

Hoop en vernieuwing
Ik vind het ook fijn dat de roman niet alleen over problemen gaat, maar dat het boek eindigt op een hoopvolle noot. Jaya, de schoondochter, wier perspectief volgens mij het dichtst bij dat van de schrijver staat, heeft tegen het eind een inzicht verworven dat voor ons allemaal de moeite waard is om bij stil te staan. 

When she’d finished her prayers, she looked at the murtis and thought of her mother. How she’d told her the stories of Brahma, the creator of the universe; Vishnu, the protector; and Shiva, the destroyer. The idea of Shiva had terrified Jaya as a little girl. Even when her mother explained: ‘He has to destroy, otherwise how else can life renew and transform again?’ ‘But what if he destroys our house, my school?’ Jaya had asked. ‘He does everything for a reason, beta. There’s no need to be afraid.’ Now, she tried to take comfort in her mother’s words: change was good, life could be rebuilt. She clung to those words as tightly as she clung to her mara. The family had to renew and transform.

Warm aanbevolen!

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.