Een belofte die niet wordt ingelost

Damon Galgut,

The Promise (Zuid-Afrika 2021)

Roman, 293 pp.

Nederlandse titel: De belofte

Deze roman won vorig jaar de Booker Prize, nadat een ander boek van Galgut, In a Strange Room, daar jaren geleden al eens voor genomineerd was. In a Strange Room vond ik geweldig en dus begon ik met hoge verwachtingen aan The Promise.

 

Mijn bespreking van In a Strange Room (hier) had ik destijds de titel "Drie reizen door het leven" meegegeven, omdat de hoofdpersoon een man is die, enigszins ontworteld, al reizend op zoek naar zichzelf lijkt te zijn. The Promise daarentegen is juist geworteld in één specifieke Zuidafrikaanse boerderij en heeft steeds weer andere hoofdpersonages, zodat we het verhaal vanuit meerdere gezichtspunten kunnen bekijken. In die opzichten is dit dus een heel ander boek.

De belofte van een overledene

Het hoofdgegeven van The Promise is een belofte die de overleden moeder van een wit gezin zou hebben gemaakt aan haar zwarte dienstmeid. Zij wilde dat deze Salomé het huisje waarin zij woont na haar dood in eigendom zou krijgen. Probleem is dat daar niets over op schrift staat en dat alleen Amor, de jongste dochter, haar moeder dit heeft horen zeggen. Haar broer en zus willen er niks van weten. Bovendien gaat moeder dood als het Apartheidsregime nog aan de macht is en zwarten volgens de wet niet eens onroerende zaken in eigendom kunnen hebben. De andere familieleden kunnen dus niks met deze belofte en duidelijk is ook dat ze er niks mee willen. De oudste zuster is een racist van de oude stempel en de broer heeft het te druk met de traumatische gebeurtenis waar hij als soldaat onlangs bij betrokken was.

Een land in overgang

Het verhaal volgt de familie vervolgens door de jaren heen en geeft op die manier een kaleidoscopisch beeld van de overgang van het oude Zuid-Afrika naar het nieuwe, onder zwarte leiders. Dat is knap gedaan. Eén familie, met een aantal sterk van elkaar verschillende personages (plus diverse daaraan relateerde personen) vertegenwoordigt op die manier de hele witte bevolking van het land en de transformatie die deze bevolking meemaakt. Het is interessant en cynisch om te zien hoe de oudste zus (een door en door onsympathiek mens) haar principes prompt laat varen als de zwarten aan de macht komen en hoe ze er alles aan doet om bij de nieuwe leiders in een goed blaadje te komen. Tijdens al die jaren blijft alleen Amor trouw aan zichzelf en blijft ze vasthouden aan de belofte die haar moeder zou hebben gemaakt.

Afstand en vervreemding

Galgut heeft een geheel eigen stijl. In het andere boek dat ik van hem las, vond ik het goed werken dat hij zo nu en dan onverwacht van de derde naar de eerste persoon overschakelde. Het had daar een functie die ik goed kon herkennen. In dit boek schiet hij ook van derde persoon naar eerste persoon en soms naar de tweede persoon, zelfs in een en dezelfde alinea. Ook maakt hij geen enkel gebruik van aanhalingstekens als er gesproken wordt, zodat vaak onduidelijk is of er nu iemand iets zegt, of dat de alwetende verteller iets kwijt wil, of dat een personage iets denkt. Galgut is daarmee sterk aanwezig als verteller, want deze techniek vestigt voortdurend de aandacht op zichzelf. Op mij werkten deze stijlkenmerken vaak niet alleen verwarrend, maar ook vervreemdend. Het haalde me uit het verhaal en creëerde afstand tot de personages. Omdat die ook nog eens bijna allemaal weinig sympathiek tot zeer onsympathiek zijn, lukte het me niet om een klik met deze roman te krijgen. Zelfs Amor, verweg de meest sympathieke persoon, is veel te zwaar op de hand om echte betrokkenheid bij mij als lezer op te roepen. Ik heb The Promise niet met tegenzin uitgelezen, want het is absoluut geen slecht boek - integendeel, er staan prachtige passages en observaties in - maar het is geen boek voor mij.

Oordeel zelf

Uit de reacties elders is echter duidelijk dat ik mij in een minderheidskampje bevind. De meeste mensen vinden dit een meesterwerk, dus wie ben ik om dan een afwijkende mening te verkondigen, die ook nog eens gebaseerd is op sterk subjectieve overwegingen? Het is ook best mogelijk dat ik dit boek gewoon op het verkeerde moment las. Ik zou daarom zeggen: lees dit boek, oordeel zelf en laat me weten wat jij ervan vond.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.