Een wraakcyclus die nooit eindigt

Jennifer Saint,

Elektra (GB 2022)

Roman, 304 pp.

Onder dezelfde titel in het Nederlands gepubliceerd

Deze ijzersterke hervertelling van een verhaal uit de Griekse oudheid gaat over wraak – de wraak van een godin die gekrenkt is, de wraak van een god wiens avances niet welkom zijn, de wraak van Griekse koningen omdat een Trojaanse prins de vrouw van een van heeft geschaakt, en bovenal: de wraak van een moeder op haar echtgenoot omdat die hun oudste dochter offert en de wraak van hun jongste dochter die niet kan verkroppen dat haar moeder haar vader heeft vermoord. Alles draait om wraak en Jennifer Saint laat indringend zien hoe alles verterend die emotie kan zijn en hoe haar hoofdpersonen daardoor al generaties lang gevangen zitten in een nooit eindigende cyclus van geweld.

Het achtergrondverhaal

Voor wie her verhaal van Agamemnon, zijn vrouw Klytaimnestra en hun dochter Elektra niet meer zo helder voor de geest heeft, volgt hier eerst even een korte samenvatting. De Trojaanse prins Paris wordt door de godin Aphrodite beloond met de mooiste vrouw op Aarde: Helena, zuster van Klytaimnestra . Probleempje is Helena al getrouwd is, met koning Menelaos. Dat kunnen de Grieken niet over hun kant laten gaan en dus verzamelen ze onder aanvoering van hun leider, Agamemnon, een vloot, die Helena wel even terug zal halen uit Troje. Helaas heeft Agamemnon de godin Artemis beledigd en zij wil pas voor een gunstige wind zorgen als Agamemnon zijn dochter Iphigenia aan haar offert. Agamemnon lokt Iphigenia en Klytaimnestra met een list naar de kust en snijdt de jonge Iphigeneia de keel door. Klytaimnestra , ook nog eens zwanger van een zoon, kan daarna aan niks anders meer denken dan wraak. Als Agamemnon eindelijk na 10 jaar terugkeert, doodt ze hem meteen. Dochter Elektra, die al die jaren vurig naar haar vader heeft verlangd, kan haar moeder deze daad niet vergeven en laat haar jongere broer wraak nemen door Klytaimnestra te doden.

De oude Grieken waren duidelijk niet van de knusse feel good-verhaaltjes.

Voor gek versleten

Het is een heftig, maar ook boeiend verhaal, dat Saint meesterlijk hervertelt vanuit de oogpunten van Klytaimnestra , Elektra en de Trojaanse prinses Cassandra. Cassandra wil zo graag gerespecteerd en gehoord worden en krijgt daarom als priesteres van Apollo van hem de gave van de profetie. Maar als Apollo vindt dat daar ook wat tegenover moet staan en Cassandra geschrokken terugdeinst voor zijn weinig subtiele avances, neemt hij wraak door ervoor te zorgen dat niemand haar ooit gelooft. Cassandra wordt voortaan door iedereen voor gek versleten en als zodanig behandeld.

Een daad van mededogen

We zien de Trojaanse oorlog in deze roman dus vanuit het oogpunt van twee achterblijvende vrouwen en vanuit dat van een Trojaanse prinses. We zien wat voor gruwelijke gevolgen een conflict voor hen heeft waar ze part noch deel aan hebben, maar dat nu eenmaal uitgevochten moet worden omdat hun mannen zo nodig het haantje moeten spelen en glorie en buit willen vergaren. Cassandra eindigt trouwens uiteindelijk als buit van Agamemnon, die haar meeneemt naar huis en aan Klytaimnestra voorstelt, die gelukkig mededogen met haar heeft. 

This woman, I think, is dead already. It comes to me in an abstract flash of clarity; a moment of absurd calm. She is a ghost of Troy: a citizen of a world lost in flames and crumbled to ash. Iphigenia roams the dark bowels of the earth, her life stolen from her. Elektra screams with rage and yearning, and a pain I do not know how to begin to heal. But here, before me, there is a gift I can bestow. A suffering I can ease.

Dat mededogen uit zich in een daad waar wij van schrikken, maar die wel helemaal past in deze mythische wereld.

Getraumatiseerd

Het is onvermijdelijk dat je een kant kiest in dit verhaal. Hoewel het moeilijk is om mee te leven met een vrouw die koelbloedig haar man vermoordt, denk ik dat Klytaimnestra  de meeste sympathie zal krijgen. Saint laat overtuigend zien hoe getraumatiseerd zij is doordat ze er van dichtbij getuige van is hoe haar man plotseling hun dochter doodsteekt. Het is pas achteraf, na de wraak op Agamemnon, dat ze ziet hoe ze in de tussentijd haar jongere dochter en zoon heeft verwaarloosd. 

Dochter Elektra is nog heel jong als haar vader vertrekt, waardoor hij het perfecte object voor blinde heldenverering wordt. Niks is immers zo gemakkelijk te idealiseren als een afwezige vader, zeker voor een meisje dat zich in de pubertijd - zoals alle pubermeisjes – flink af gaat zetten tegen naar moeder. Toch vond ik het moeilijker om sympathie op te brengen voor Elektra en mee te voelen met het begrip dat zij heeft voor de gruweldaad van haar vader. Als zus van het slachtoffer heeft ze daar namelijk een hele andere visie op dan de moeder die er getuige van was. “If the gods told you that you must do something, you had no choice. That was something I knew. Something I could understand.” Maar veel later zegt ze over Klytaimnestra: “She doesn’t deserve [mercy]. She wasn’t forced [...]. What she’s done, she’s done of her own free will. She and Helen both, architects of their own disaster.” Haar vader had geen keus, volgens de gebrekkige logica van Elektra, maar haar moeder wel. En daarvoor moet zij boeten.

Schitterend en onthutsend

Ik vond Saints vorige roman, over Ariadne, al erg goed, maar deze is wat mij betreft nog beter. Hij is complexer en er staat meer op het spel. Een verhaal met zulke heftige emoties en gruweldaden kan in de handen van een slechte schrijver gemakkelijk melodramatisch worden, maar Saint heeft er in deze moderne herinterpretatie de schitterende en onthutsende tragedie van gemaakt, die het ook voor de oude Grieken was.

______________________________________________

Lees hier de bespreking van Bettina

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.