De boerendochter en de middeleeuwse kerk

Lars Mytting,

De zusterklokken (Noorwegen 2018)

Roman, 416 pp.

Oorspronkelijke titel: Søsterklokkene

Vertaald uit het Noors door Paula Stevens

Het zou zomaar een standaard Scandinavische streekroman kunnen zijn. Je weet wel: hartje Noorwegen in het jaar 1880, kou en duisternis, knoestige boeren, afgelegen boerderijen, met op één daarvan een trotse, onafhankelijke boerendochter (Astrid), die zowel door de nieuwe dominee wordt begeerd als door een jonge Duitse architect. Maar er is nog een vierde personage in deze driehoek, namelijk een middeleeuwse houten kerk met bijzondere klokken. En daarmee wordt het een heel ander verhaal. 

Een waarschuwing voor naderend onheil

De twee klokken werden lang geleden geschonken door een voorouder van Astrid ter nagedachtenis aan zijn Siamese tweelingdochters die de prachtigste tapijten weefden en overleden toen ze nog maar amper volwassen waren. Volgens de legende beginnen de klokken spontaan te beieren als er onheil voor de gemeenschap nadert. Maar de houten kerk waarin ze hangen, is zo oud en koud dat er tijdens de dienst iemand doodvriest. Dat is de druppel voor de nieuwe dominee. Er moet zo snel mogelijk een moderne nieuwe kerk komen, dan zijn ze ook meteen van dat heidense houtsnijwerk af waarmee het gebouw versierd is. De oplossing voor de financiering heeft hij ook al snel: in Dresden willen ze de bijzondere kerk graag kopen om hem in Duitsland weer op te bouwen – inclusief klokken. En dat laatste doet Astrid steigeren. Haar erfgoed wordt verkwanseld! De bijzondere klokken horen in het dorp en alleen daar! "Met de klokken werd het bestaan grootser, de armoede waardiger. In hun klank vond ze troost voor schaarste en noodjaren."

Het licht versus het duister
Het verhaal wordt een complexe botsing tussen traditie en moderniteit. Complex, vooral omdat Astrid beide waarden vertegenwoordigt. Ze wil koste wat kost de klokken voor het dorp behouden, maar ze verlangt ook hevig naar wat de wereld buiten Butangen te bieden heeft.

Licht, dacht ze. Licht in de nacht. Licht binnen, om te lezen. Licht buiten, om te lopen. Het moest een verandering zijn zoals die in Genesis. Toen het niet langer nacht was. Buiten kunnen lopen als de maan op zijn kleinst was en iemand tegenkomen en die kunnen herkennen. Bevrijd zijn van het woudduister. Van de bangmakerij voor hulder en rovers, het gedrang voor de open haard, de verhalen die keer op keer werden verteld en overdreven.

Intrigerend genoeg wordt juist de ijskoude, donkere kerk door de dorpelingen als bescherming tegen het duister gezien, zoals de dominee tot zijn frustratie ontdekt.

Wat hij ook niet had voorzien, was dat de verhalen over de krachten die in de staafkerk huisden weer volop de ronde deden als de dorpelingen ’s avonds bij elkaar zaten. Het was alsof er een andere levensbeschouwing in de bosrand op de loer had gelegen. Van oudsher was de kerk niet alleen een gebedshuis geweest, maar ook een levend schild, een vesting die de duistere machten op afstand hield.

Ironie en onvoorspelbaarheid

Gezien deze thematiek is duidelijk dat we allang uit streekromanterritorium zijn vertrokken, ook al omdat Mytting zijn hoofdpersonen behandelt met een zekere ironische distantie die mij in ieder geval uitstekend beviel en die tegelijkertijd een vleugje humor geeft. Daarnaast weeft Mytting met datzelfde gevoel voor ironie kleine, magisch-realistische elementen in het verhaal, dat tenslotte zodanige wendingen neemt en een zodanige afloop heeft, dat de voorspelbaarheid van de genreroman uiteindelijk in geen velden of wegen meer te bekennen is.

 
Met dank aan Joke die mij op deze bijzondere roman attent maakte

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.