Een ambitieus epos

Namwali Serpell,

The Old Drift (Zambia 2019)

Roman, 576 pp.

Nederlandse titel: De rook die dondert

Het is niet niks: debuteren met zo'n dikke ambitieuze roman en dan meteen door de recensenten de hemel in geprezen worden. "A dazzling debut," ronkt The New York Times. "Brilliant," roept The Washington Post. "Impressive," vindt The Guardian. Het won meerdere literaire prijzen. En Namwali Serpell kan inderdaad schrijven. Er zitten geweldige scènes in het boek die je niet gauw weer vergeet. Serpell is ook heel inventief, ze husselt met veel aplomb diverse genres door elkaar en haar boek zit vol energie en zelfs speelsheid.

En de ambitie spat ook al van de pagina's af: de roman gaat over niets minder dan de wordingsgeschiedenis van Zambia, verteld aan de hand van drie generaties van heel verschillende komaf, waarvan de levens van de drie kleinkinderen uiteindelijk samenkomen. Het begint rond de vorige eeuwwisseling, als Zambia nog een Britse kolonie is en het eindigt in de nabije toekomst. Het eerste hoofdstuk is puur historische roman, het laatste is onvervalste science fiction en tussendoor hebben we realisme afgewisseld met vleugjes magisch-realisme. Veelbelovend! Dit ging ik vast heel goed vinden.

Vreemd

Ik vermoed dat oplettende lezers nu een 'maar' aan voelen komen. Dat hebben ze goed gezien. Waar ik ontzettend genoten heb van een andere ambitieuze, meerdere generaties omspannende Afrikaanse roman (het prachtige Kintu van Jennifer .Nansubuga Makumbi) wilde dit verhaal niet goed aanslaan bij mij. Zoals ik al zei, zitten er hele goede stukken in. Vooral de levens van de vrouwen uit de puur Afrikaanse familie zijn bijzonder goed, waarschijnlijk  omdat Serpell hier het dichtst bij het realisme blijft.

Maar met de andere twee families had ik moeite, vooral met die van de nakomelingen van een Italiaanse hotelier. Voornaamste representant daarvan is Sibilla, een lieve vrouw die letterlijk over haar hele lichaam behaard is, en waarvan de haren ook nog eens elke dag verscheidene centimeters groeien, zodat ze al gauw volledig bedekt is met meters haar. Dit was me toch echt te vreemd, vooral omdat me op geen enkele manier duidelijk werd wat daarvan de functie is in de roman.

De blinde tennisspeelster

Dan is er nog de op jonge leeftijd blind geworden tennisspeelster, een jong meisje uit een truttig, welvarende Engels milieu, dat verliefd word op een jonge Afrikaanse uitwisselingsstudent, zonder dat ze door heeft dat hij zwart is. Ze wordt uit de familie gegooid en komt in Zambia terecht met haar nieuwbakken Zambiaanse echtgenoot, waar ze een zoon krijgt die arts wordt en AIDS-onderzoek doet. Aanvankelijk vond ik haar verhaal interessant, totdat haar man om onduidelijke redenen steeds afweziger werd en zij een onduidelijke kant uit ging, die ik onvoldoende kon volgen.

Te veel

Geen van de huwelijken of relaties in dit boek - of ze nu uni-cultureel of multi-cultureel zijn - is gelukkig of stabiel. Dat zegt iets over Serpells visie op Zambia, de wortels van het land en de toekomst ervan. Maar net zoals de personages onderling geen sterke band hebben, zo vertoont ook het boek naar mijn smaak te weinig samenhang. Op micro-niveau valt er van alles te genieten, op macro-niveau verzandde ik helemaal. Er zijn teveel personages, er zijn teveel zij-uitstapjes, er zijn teveel thema's, en er is zelfs teveel inventiviteit. Althans wat mij betreft. Zoals ik al zei, waren de recensenten positief en ook de jury's van de literaire prijzen, waaronder die van de prestigieuze Arthur C. Clarke Award.

Misschien had ik te hoge verwachtingen van het boek. Misschien snapte ik het  gewoon niet goed. Misschien las ik het op het verkeerde moment. Het zal ongetwijfeld aan mij liggen, maar The Old Drift is geen roman waarover ik echt enthousiast ben. Soms heb je dat.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.