Heel erg dik maar nooit saai

James Clavell,

Shogun (VS 1975)

Roman, 1.182 pp.

Onder dezelfde titel in het Nederlands gepubliceerd

In het jaar 1600 waren Japan en Europa als vreemde planeten voor elkaar. Japan was vrijwel geheel afgesloten voor de buitenwereld, behalve voor een beperkt aantal Portugese handelaars die ze nodig hadden voor de handel met China. Zijde was namelijk een absolute must voor zomer-kimono's in het benauwd warme Japan en omdat de Chinezen niet meer met de Japanners wilden handeldrijven waren de Portugese kooplui onmisbaar. Oh, en dan was er ook nog een niet-onbelangrijke afvaardiging van de Jezuïetenorde. De Jezuïeten waren in Japan om zieltjes te winnen (met redelijk succes), maar fungeerden ook als tussenpersonen, omdat ze de taal spraken. In dit Japan lijdt een Nederlands schip met een Engelse stuurman schipbreuk en dat levert me toch een cultuurschok op. En dat niet alleen, deze Engelsman komt ook nog eens midden in een hevige binnenlandse machtsstrijd terecht.

Van de duivel

John Blackthorne, de Engelse stuurman, is de hoofdpersoon van dit epische actieverhaal en de Hollanders verdwijnen al relatief snel uit beeld. Hij en zijn schip worden met argwaan door de Japanners ontvangen en door de Portugezen en Jezuïeten zelfs met onverholen vijandigheid. Die vijandigheid is wederzijds, want het Protestantse Engeland en de Nederlanden zijn in oorlog met alles wat katholiek is en zien net als de katholieken alleen het eigen geloof als het ware christelijke geloof. De ander wordt letterlijk beschouwd als des duivels. Nou zijn de Japanners bepaald niet gek, en ze hebben al gauw door dat ze Blackthorne en zijn schip met kanonnen en geweren goed kunnen gebruiken voor de eigen interne machtsstrijd. Binnen de kortste keren heeft iedereen het dus op hem gemunt - de Portugezen willen hem dood en de Japanners willen hem gevangen houden om hem te gebruiken. En zo begint een geweldige avonturenroman.

Help! Ze gaan in bad!

Maar het boek is meer dan een avonturenverhaal vol met actie. Het geeft ook - en misschien wel vooral - een fascinerend portret van het Japan van die tijd. In het begin zijn het land en zijn taal en inwoners volslagen vreemd voor Blackthorne en hij vindt de Japanners net zo weerzinwekkend als de Japanners hem. Ze eten rauwe vis en geen vlees en ze gaan voortdurend in bad, terwijl iedereen in Europa weet dat water een bron van ziektes is, omdat besmettingen via water de huid binnendringen. Doodeng. Maar heel geleidelijk begint Blackthorne waardering te krijgen voor het leven in Japan. Hij verwondert zich ook over de straten van Osaka:

This cleanliness was incredible to Blackthorne because in London and the cities and towns of England—and Europe—offal and night soil and urine were cast into the streets, to be scavenged or allowed to pile up until pedestrians and carts and horses could not pass. Only then would most townships perhaps cleanse themselves. The scavengers of London were great herds of swine that were driven through the main thoroughfares nightly. Mostly the rats and the packs of wild dogs and cats and fires did the cleansing of London. And the flies. But Osaka was so different. How do they do it? he asked himself. No pot holes, no piles of horse dung, no wheel ruts, no filth or refuse of any sort.

Geen wonder dat de Japanners de Europeanen barbaren vinden. Ook de vrije omgang met seks kan Blackthorne na een tijdje wel waarderen. Maar er is één ding waar hij als christen niet aan kan wennen, en dat is het feit dat mensenlevens niets waard zijn, dat de samoerai (de bevoorrechte strijdersklasse) met groot gemak elkaar en hun onderdanen de kop afhakken en dat deze zelfde samoeraiklasse het heel gewoon vindt om om futiliteiten rituele zelfmoord te plegen.

Veel zwaardgekletter maar ook dichtkunst

Er rollen dus wel veel koppen (letterlijk) en ook verder is het geweld niet bepaald van de lucht. Maar er is ook ruimte voor een liefdesverhaal en zelfs voor poëzie. Het boek zelf is strikt genomen veel te dik, want het had best economischer verteld kunnen worden, maar toch is het gek genoeg geen moment saai en blijf je alsmaar doorlezen en doorlezen. Dat komt mede doordat het verhaal niet alleen vanuit Blackthorne wordt beschreven, maar je ook de visie van de Japanners en de Jezuïeten krijgt. Bovendien zijn de belangrijkste daarvan door Clavell neergezet als volledig uitgewerkte, zeer interessante personages. Vooral Toranaga, de krijgsheer die Blackthorne voor zijn zaak weet in te zetten, is een fascinerende figuur.

Meer?

Ik heb me dus geweldig vermaakt met dit boek en vraag me of de andere boeken uit Clavells Azië-serie (waarvan dit het eerste deel is) ook zo goed en onderhoudend zijn. Heeft iemand die wellicht gelezen? Ik ben wel benieuwd, want het is heerlijk om een tijdlang in een goeie dikke pil te verdwijnen, en helemaal als die in mijn favoriete buitenlandse werelddeel Azië speelt.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.