Het paradijs of de hel?

Ellen de Bruin,

Kraaien in het paradijs (Nl 2021)

Roman, 256 pp.

Kraaien in het paradijs is onmiskenbaar een dystopie. Het verhaal speelt in een vage, maar niet al te verre toekomst, waarin de wereld vakkundig en vlotjes naar de kloten is geholpen door hebzucht, egoïsme en vrouwenhaat. Het precieze daarvan blijft lang onduidelijk: hoe dat zo gekomen is en hoe de wereld er nu echt aan toe is. We weten wel al gauw dat het verhaal zich op een tropisch eiland op het zuidelijk halfrond afspeelt en dat dat niet meer bepaald het toeristenparadijs is dat het ooit was, al blijken de meningen daarover aan het eind van het boek uiteen te lopen.

Intrigerend en spannend

Verteller is Ripa, een vrouw van in de veertig, die in meer dan één betekenis van het woord beschadigd is. Daarnaast zijn er twee verhalen die daar tussendoor verteld worden en een aantal jaren eerder op hetzelfde eiland spelen, al is aanvankelijk niet helemaal helder hoe zij zich verhouden met het verhaal van Ripa - maar dat maakt het boek juist des te intrigerender en spannender. De Bruin heeft haar roman knap opgebouwd, met steeds een beetje meer informatie, totdat je het hele verhaal kent en begrijpt hoe het komt dat er nog maar vijf mensen op het eiland wonen, waarom er permanent een lijkengeur hangt, wie Ripa eigenlijk is, waarom de Gek haar naar het leven staat en wat er intussen in de rest van de wereld is gebeurd. 

Parabel

Zoals ik al schreef speelt het verhaal zich af op een tropisch eiland op het zuidelijk halfrond. Denk aan Thailand of Indonesië of iets dergelijks. Maar de locatie is verder bewust niet specifiek, met namen die evenmin op een speciale plek wijzen. Ook klinkt de vertelstem Ripa niet echt als een authentieke Thaise of iets dergelijks. Daarmee voelt het verhaal eerder als een parabel dan als een fel realistische roman, wat geen kritiekpunt is, want dat maakt het juist universeler. Een punt dat daar trouwens weer aan afdoet is dat de schurk die de wereld zo verpest heeft notabene een Friese naam heeft, net als zijn assistente. 

Loodzwaar en diepzwart

Kraaien in het paradijs is een boek dat de lezer al gauw niet meer loslaat en hem aan het denken zet, niet alleen over de plot, maar ook over thema’s als klimaatverandering en misogynie. Wat dat betreft was dit boek dus helemaal een kolfje naar mijn hand. Toch was ik blij dat ik het uit had en bleef ik uiteindelijk achter met een wat naar gevoel. Hoezo? Dat zal ik proberen uit te leggen. 

Het boek eindigt met deze passage: 

Alles is diepzwart, maar ik ben niet bang. Ik probeer alvast achter me te kijken, in de tegenovergestelde richting van daarnet. Want daar moet op een gegeven moment de zon weer opkomen. 

Dat suggereert optimisme en hoop en een nieuw begin. Maar het voelt alsof dat laatste zinnetje er alleen maar aangeplakt is om op de valreep toch nog even een straaltje licht te bieden in een verhaal dat verder loodzwaar is en (in de woorden van de auteur zelf) diepzwart. Je gelooft als lezer helemaal niet meer in een nieuw begin. Alle personages zijn of slecht van zichzelf of zwaar gecorrumpeerd door de wereld om hen heen. Een cynische visie op de mensheid overheerst en de stank van lijken hangt net zozeer over het boek als over het eiland. Ik wil daarmee niet zeggen dat Ellen de Bruin dus een slecht boek heeft geschreven, alleen maar dat ik het te veel te naargeestig vond en dat het mij uiteindelijk niet beviel. 

_______________________________________________________

Voor een heel ander geluid raad ik je aan de bespreking te lezen van Barbara, die mij dit boek aanraadde als haar boek van het jaar 2021 (net als trouwe bezoeker van dit blog en hooggewaardeerde commentator Lethe).

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.