Henna en geheimen in Jaipur

Alka Joshi,

The Henna Artist (India 2020)
Roman, 370 pp.

Nederlandse titel: De henna-kunstenares

Deel 1 van de Jaipur-trilogie

Alka Joshi,

The Secret Keeper of Jaipur (India 2021)

Roman, 375 pp.

Nederlandse titel: De geheimen van Jaipur

Deel 2 van de Jaipur-trilogie

Er is iets waar ik volgens mij beter in ben dan andere mensen, en dat is virussen oplopen rond of tijdens de feestdagen - al sinds de vroege jaren tachtig ben ik daar een kei in. De afgelopen jaren werd het niks, vanwege de lockdowns die we hadden, maar dit jaar rond de jaarwisseling was het weer ouderwets raak: binnen een minuut twee streepjes op de zelftest. Yes! Mijn eerste coronabesmetting! En dat viel niet mee, ondanks de vaccinaties die ik altijd enthousiast ophaal. Ik had dagenlang koorts, zware verkoudheid, nare hoest, hevige gewrichtspijn en geen enkele eetlust. Mijn dagen bestonden uit op de bank hangen, klappertandend in bed liggen en (tijdens de betere momenten) wat lezen. Het juiste boek is in zulke tijden cruciaal. Het mag niet te veeleisend zijn, want dat kunnen de koortsige hersentjes niet aan, en het moet de zielige lezer bijna met geweld het verhaal inzuigen, zodat die eventjes helemaal vergeet dat ze zielig is.

En verdomd, ik had in één keer het perfecte boek te pakken. The Henna Artist is het eerste deel van een trilogie en zo meeslepend dat ik in één ruk ademloos ben doorgegaan met deel 2. Dat was net zo goed en ik stond al in de startblokken voor deel 3, toen ik er achter kwam dat dat pas eind maart verschijnt. Gelukkig was ik toen ik net weer begonnen met opknappen, zodat de teleurstelling niet al te keihard toesloeg.

Hennakunst

Hennakunst uit India
(bron: Wikipedia)

Maar genoeg over mij. Waarom vond ik The Henna Artist zo goed en wat is dat eigenlijk, een hennakunstenares? Om met dat laatste te beginnen: henna is een rode kleurstof die we hier vooral kennen als haarverf, maar die al heel lang gebruikt wordt om handen en voeten te beschilderen met de prachtigste motieven, in India maar ook in andere landen. In deze roman heeft de Indiase Lakshmi zich deze kunst zo eigen gemaakt en is ze er zo goed in, dat ze cliëntes in de hoogste kringen heeft. Geen van die rijke dames weet echter dat Lakshmi op haar vijftiende uitgehuwelijkt werd omdat haar vader zijn loon als onderwijzer verzoop, dat ze op haar zeventiende stiekem wegliep omdat haar man haar mishandelde, waarna ze in de grote stad Agra begon de courtisanes daar van hennaversieringen te voorzien. Ook leverde ze in het geniep kruidendrankjes die als anticonceptie werkten. Geen echt respectabel werk voor de dochter van een onderwijzer, maar Lakshmi kon destijds niet kieskeurig zijn.

Nu woont ze in Jaipur in het woestijnige Radjastan, waar ze een uitstekende clientèle heeft en een ondernemend straatjongetje, Malik, als hulpje. Het gaat zelfs zo goed, dat ze mogelijk voor de plaatselijke maharani mag werken, en met het extra geld dat ze daarmee verdient, zal ze eindelijk haar droom kunnen verwezenlijken: een eigen huis.

Katalysator

Alleen loopt alles natuurlijk anders. Op een dag staat namelijk Radha voor de deur, Lakshmi‘s dertienjarige zusje. Zusje? Radha is geboren nadat Lakshmi is weggelopen en zij was dus helemaal niet op de hoogte van haar bestaan. Radha is koppig, eigenwijs en naïef, heeft Lakshmi's gewelddadige man meegenomen naar Jaipur. en is de katalysator voor allerlei problemen. Alles wat Lakshmi zo uiterst zorgvuldig en met zoveel hard werken heeft opgebouwd komt mede door haar zusje op losse schroeven te staan.

Het boek is minder onbenullig dan het misschien op grond van de zoete omslagillustratie lijkt en gaat vooral over vrouwelijke autonomie, iets dat voor Lakshmi van het grootste belang is, maar ook voor Radha. Lakshmi moet leren dat financiële onafhankelijkheid een middel kan zijn om die autonomie te bereiken  maar geen doel op zich. Ze moet ook leren dat ze in het India van 1955 op geen stukken na de macht heeft die haar rijke cliëntes hebben, en dat ze daarom misschien wegen moet zien te vinden om minder afhankelijk te worden van hun gunsten – die de betreffende dames immers elk moment weer in kunnen trekken als het hun zo uitkomt. Wat dan ook gebeurt. 

Naar de Himalaya

Aan het eind van de roman vertrekt Lakshmi met zusje Radha en hulpje Malik naar Shimla in de Himalaya om zich daar toe te leggen op het kweken van geneeskrachtige planten. Ze heeft haar droom op moeten geven, maar is in ruil daarvoor wel een stuk wijzer geworden en in Shimla wachten haar allerlei nieuwe kansen.

Deel twee speelt 12 jaar later, in de jaren zestig. Lakshmi heeft een fijn nieuw bestaan opgebouwd in Shimla. Radha en Malik hebben daar allebei een goede opleiding kunnen volgen en Lakshmi is gelukkig. Zusje Radha is getrouwd met een Fransman en woont in Parijs, en het straatjongetje Malik is nu een jongeman van twintig die sinds kort weer even terug is in Jaipur, waar hij stage loopt bij het facilitair bedrijf van het paleis van de maharani, waar Lakshmi nog steeds vrienden heeft.

Corruptie en hebzucht

Deze keer vertelt Alka Joshi het verhaal niet alleen vanuit Lakshmi, maar afwisselend vanuit haar, Malik en Limmi, een jonge analfabete nomadenvrouw uit de bergen waar Malik verliefd op is geworden. Er zijn dus parallel twee verhalen, het ene spelend in Jaipur en het andere in de Himalaya. In beide verhaallijnen vinden calamiteiten plaats, die uiteindelijk allebei onderdeel blijken te zijn van een en hetzelfde gevaarlijke web van corruptie en hebzucht dat door Malik en Lakshmi wordt bloot gelegd. Ook nu moet Lakshmi weer een pijnlijke confrontatie met zichzelf aan gaan, en ook nu groeit ze uiteindelijk.

Deze boeken zijn zo succesvol, niet alleen omdat Joshi gewoon een uitstekende verteller is, maar ook omdat ze zulke sterke personages heeft gecreëerd, van Lakshmi en Malik tot en met de sprekende parkiet van de maharani: zelfs de bijfiguren zijn volledig tot leven gebracht. Terwijl mijn immuunsysteem zich uit de naad werkte, kon ik daarom regelmatig even heerlijk ontsnappen naar India en me druk maken om dingen die niks met mij te maken hadden en volledig opgaan in een hele andere wereld. Hartelijk dank, mevrouw Joshi! Nu alleen nog even geduld oefenen tot eind maart en dan lekker van deel drie gaan smullen.

 
PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.