Bruisen in de jaren twintig

Kate Atkinson

Shrines of Gaiety (GB 2022)

Roman, 440 pp.

Nog niet in het Nederlands verkrijgbaar

'If Dickens had lived to write about the Jazz Age, he would have produced a novel much like Kate Atkinson’s “Shrines of Gaiety.”' volgens een enthousiaste recensent in The Washington Post  Dat vond ik zo’n mooie, treffende opening, dat ik het niet kon laten om hem te jatten. Atkinson heeft een uitbundige roman in de beste Victoriaanse traditie geschreven, met massa’s memorabele personages, sfeervolle ambiances, diverse verwikkelingen en dat alles verteld door een al-wetende auteur die moeiteloos en virtuoos van personage naar personage zoeft.  

In moeders voetsporen

Het verhaal opent in het Londen van 1926, waar Nellie Coker, de beruchte nachtclubkoningin van Soho, net zes maanden heeft gezeten voor het overtreden van de horecawetten. Nellie zou blij moeten zijn dat ze weer vrij is, maar maakt zich vooral zorgen: is de politieman die ze al jaren omkoopt niet meer betrouwbaar? En wie is de gangster die op haar nachtclubimperium uit is? Nellie gaat aan het plannen. Want Nellie is een overlever, gedeeltelijk opgevoed in een Frans klooster, de ex-vrouw van een Schotse dokter en nu alweer jaren alleenstaande moeder van zes vrijwel allemaal volwassen kinderen. De vijf oudsten zijn in moeders voetsporen zijn getreden en bestieren elk een van haar nachtclubs, met dezelfde onachtzaamheid jegens de wet, want 'Nellie had brought her children up without sentiment. She said it was a gift.' Geld verdienen, daar draait het allemaal om.

The concept of "fun"

Nellie is een fascinerende mix van bijgeloof, stoïcijnsheid en keihard zakentalent, die bij toeval in het nachtclubwezen is gerold - omdat het zo lekker verdient, als je de kaarten op de juiste wijze speelt. Niet omdat Nellie iets met het nachtleven heeft.  

She supposed she should come to terms with the concept of “fun.” She didn’t want any for herself but she was more than happy to provide it for others, for a sum. There was nothing wrong with having a good time as long as she didn’t have to have one herself.

In dit opwindende milieu komen drie buitenstaanders: inspecteur Frobisher van Scotland Yard die het door en door corrupte politiebureau van Soho moet uitmesten; de vijftienjarige Freda uit York, die van huis is weggelopen en vastbesloten is het te maken op de bühne van de West end; en Gwendolen, een bibliothecaresse uit York en ex-verpleegster in de loopgraven in Frankrijk, die eindelijk verlost is van haar vreselijke moeder, en die nu in Londen op zoek is naar de weggelopen Freda.
 

Een tobber en twee overlevers
Frobisher is een depressieveling die vreselijk in zijn maag zit met al die dode meisjes die de laatste tijd aanspoelen aan de oevers van de Theems, en die dagdroomt over het idyllische platteland waar hij ooit opgroeide. Hij zit gevangen in een moeilijk huwelijk en tobt teveel. Maar Gwendolen en Freda zitten allebei boordevol levenslust en zijn op hun eigen manier net zulke overlevers als Ma Coker. Alledrie raken ze betrokken in de louche nachtclubverwikkelingen van de Cokers en alledrie zien hun leven een onverwachte wending nemen. 

Sprekende details
Er is ook een serieuze onderstroom, die gaat over de prijs die betaald moet worden voor al dat hysterische vermaak van de Jazz Age op zijn hoogtepunt, maar Shrines of Gaiety is toch in de eerste plaats een ontzettend knap geschreven en ontzettend onderhoudend verhaal, waarin niet alleen de hoofdpersonen, maar zelfs de vele bijfiguren met  veel liefde voor het sprekende en speelse detail zijn neergezet. Dit is bijvoorbeeld Nellie's jongste zoon Ramsay, die zich verbeeldt dat hij een beroemde romanschrijver kan worden en in culturele cirkels verkeert: 

Try as he might, Ramsay could see nothing in abstract art, although, if asked, he was enthusiastic about it, could mumble for hours about “the necessary truth of the self” and so on. He mostly kept his philistine thoughts to himself. He wished to be regarded as au courant by the world at large.

Of de manier waarop oudste zoon Niven zijn moeder begroet als ze net uit de gevangenis is:  

He was careful to leave no trace of himself in this world. He sauntered into the room now and, kissing Nellie lightly on the cheek in the continental fashion, said, “So, Mother, the jailbird has been set free from her cage, has she?” He pinched a slice of bacon off Betty’s plate and tossed it to a surprised Keeper. The kiss disturbed Nellie. It felt more like Gethsemane than filial affection.

Oei! Alhoewel dat misschien meer zegt over Nellie’s achterdochtige geest dan over Niven, die ons later nog gaat verrassen.  

En tenslotte n nog dit mooie plaatje:

The band were a resolute bunch, the sort that would go down cheerfully with the ship. A bullet was later found to have driven a furrow through the piano on the bandstand, but the pianist had not deserted his post.

Puur plezier

Enfin, het moge duidelijk zijn dat dit boek van begin tot eind genieten is. Een kniesoor kan ongetwijfeld een aantal imperfecties aanwijzen, maar wie is er nou geïnteresseerd in perfectie? Ik laat me liever meeslepen door levenslust en het pure plezier in vertellen dat Atkinson hier zo geweldig ten toon spreidt.
________________________________________________

Interessant detail: Atkinson liet zich voor dit boek inspireren door de autobiografie van ene Kate Meyrick een beruchte nachtclubeigenares in Soho in de jaren twintig. Lees vooral eens het lemma aan haar gewijd in Wikipedia, waar de kogel in de piano uit het laatste citaat terug komt (en nog veel meer, tot en met de zoon met schrijfaspiraties)

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.