Wijsgerige reis

Jan van Aken,

De dwaas van Palmyra (Nl 2014)

Roman, 160 pp.

We gaan op reis over de Middellandse Zee, door het Midden-Oosten en naar India – in de eerste eeuw na Christus. Filosofieleerling Damis van Nineve neemt per ongeluk de verkeerde boot naar Italië (het is mistig) en doet daarom veel langer over zijn reis dan gepland. Maar geen nood, dit is de antieke wereld, waarin tijd nog geen geld is, en de lange reis – met enkele onverwachte reisgenoten – geeft hem uitgebreid de gelegenheid om over zijn omzwervingen met een beroemde filosoof te vertellen.  Deze Apollonius van Tyana (die volgens de antieke geschriften echt heeft bestaan, lees hier meer)

(…) zou de grootste wijze zijn van het westen en oosten tezamen en bovendien een krachtig genezer en een verlichte ziel. Wie hem volgde, zou eeuwig leven en geen lijden kennen.

Dat klinkt nogal Jezusachtig, maar het christendom is op dit moment slechts een van vele marginale sektes en Apollonius ziet er weinig in. In het kader van een discussie over monotheïsme orakelt hij:

Overigens komt een echt eengodendom maar heel weinig voor, het is natuurlijk geen levensvatbare idee. Een farao uit Egypte probeerde het eens in te voeren, maar na zijn dood keerde het volk, altijd wars van nieuwlichterijen, weer terug naar de oude goden.

Apollonius heeft duidelijk geen profetische gaven! 

Het bovenstaande citaat is een van de speelse verwijzingen naar de toekomst, die het boek lichtvoetig houden. Want in tegenstelling tot de twee andere romans van Van Aken die ik las (deze en deze), is dit geen dikke, wervelende schelmenroman, maar een korte filosofische roman, doordrenkt van allerlei wijsgerige kwesties.

Damis' trage, lange reis over de Middellandse Zee is voor hem namelijk ook een reis naar binnen. Door zijn omzwervingen met Apollonius te herbeleven en dankzij het commentaar van zijn medepassagiers komt hij eindelijk tot de inzichten waar hij al zo lang naar op zoek is. Hij leert ook dat de wijsheid zich niet bevindt in de enorme stapel papyrusrollen waarin hij elke scheet van Apollonius gedocumenteerd heeft, maar komt daar natuurlijk pas achter als hij een groot deel ervan op de boot kwijtraakt. Dat verlies werkt als een bevrijding en stelt hem uiteindelijk in staat om zich los te maken van zijn meester.

Van Aken snijdt expliciet en impliciet een heleboel thema’s aan in dit korte verhaal. Veel laat hij ook aan de lezer over, zodat je je na afloop afvraagt wat je nu eigenlijk gelezen hebt. Maar als je er dan even wat beter voor gaat zitten, vormen zich interessante verbanden en lijntjes. Van Aken is zowel een uitstekend stilist als een uitstekend verteller, die in dit boek een intrigerende, licht geheimzinnige sfeer weet te creëren. Toch vind ik dat hij het best uit de verf komt in de eerder genoemde dikke schelmenroman-achtige verhalen. Die zijn waarlijk virtuoos, en dat kan ik van deze roman niet zeggen, hoewel ook De dwaas van Palmyra zeker de moeite waard en zeker memorabel is.

________________

Gekocht op aanraden Joke, die er hier enthousiast over blogde.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.