Handel of oorlog?

Amitav Ghosh,
River of Smoke (India 2011)
Roman, 529 pp.
Nederlandse titel: Rivier van mist


Jammer dat deel 3 in deze trilogie nog niet uit is, want ik had meteen wel door willen stomen met het laatste deel van dit boeiende en vermakelijke verhaal in negentiende-eeuwse traditie. In deel 1 (A Sea of Poppies) verbleven we in India en op zee, met een bonte bezetting van kleurrijke personages; hier varen we naar Canton in het gezelschap van enkele van de mensen die we al eerder tegen kwamen en paar nieuwe. Canton was in de jaren dertig van de negentiende eeuw de enige stad met een enclave voor buitenlanders en daarmee de enige plaats waar de Europeanen en Amerikanen handel konden drijven met China. Vooral de opiumhandel was zeer lucratief. Hoewel officieel illegaal, was er jarenlang een soort gedooggebeleid, waardoor de westerse handelaren, mits ze wat voorzorgsmaatregelen in acht namen, rustig hun gang konden gaan.

War on drugs
Maar daar is nu een einde aan gekomen: de Chinezen hebben de oorlog verklaard aan de opiumhandel, net nu één van onze hoofdpersonen (de Indiase koopman Bahram Moddie) zijn laatste grote slag wil slaan en alles wat hij heeft, heeft ingezet op deze laatste transactie. Helaas voor Bahram is hier een negentiende-eeuwse war on drugs gestart, waarbij de Chinezen de verslaafde slachtoffers zijn en de westerlingen de gewetenloze, op geld beluste drugsbaronnen. Ghosh weet de lezer zo goed te manipuleren, dat deze nagelbijtend meeleeft met Bahram de opiumhandelaar en telkens weer vergeet dat dit soort mensen in feite hetzelfde deed als een Colombiaanse cocaïnedealer (overigens zonder de moorden en de afrekeningen). Eén van de redenen dat we zo met Bahram sympathiseren is, dat hij een complexe man is, die zich uit het niets heeft opgewerkt tot een succesvolle ondernemer en nu aan zijn rijke schoonfamilie wel eens gaat laten zien dat hij het ook zonder hen af kan. Als die laatste grote transactie door kan gaan tenminste....

Nicht
Bahrams avonturen worden afgewisseld met die van Paulette Lambert (de jonge Francaise uit deel 1) en haar  jeugdvriend Robin Chinnery, die de onwettige zoon is van een populaire Engelse schilder en een Indiase, en zelf ook schildert. Paulette, die naar Canton reist om te zoeken naar exotische planten die haar opdrachtgever kan verhandelen in Europa, mag als buitenlandse vrouw China niet in, maar Robin doet haar via lange, gezellige brieven uitgebreid verslag van de wederwaardigheden in Canton, waar hij - in eigen woorden - op zoek is naar "a True Friend". Robin is een heerlijke nicht en des te heerlijker omdat de onschuldige Paulette niet lijkt door te hebben waar Robin echt naar op zoek is.

Schijnheiligheid en hebzucht
Paulettes zoektocht naar exotische planten en Robins zoektocht naar ware liefde vormen een mooi contrast met het gekonkel van de westerse opiumhandelaren, die in al hun glorieuze schijnheiligheid en hebzucht door Ghosh worden neergezet. De schrijfstijl is net zo aangenaam uitbundig en inventief als in A Sea of Poppies en ook verder heeft River of Smoke weer alles voor een eersteklas leeservaring: spanning, avontuur, rijk geschakeerde personages, ethische dilemma's en een fascinerend beeld van een hoofdstuk uit de geschiedenis waarvan ik me niet kan voorstellen dat de meeste westerlingen daar tot nu toe veel van af wisten. Ghosh doet dit alles met zulk groot élan tot leven komen, dat ik nu al uitkijk naar het laatste deel van de trilogie en hoop dat die maar niet tegenvalt met zulke hooggespannen verwachtingen.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!