Twee tellen

Rachel Joyce,
Perfect (GB 2013)
Roman,368 pp.
In het Nederlands verkrijgbaar als De dag dat de tijd stil stond


De halve wereld leefde vorig jaar vol warmte mee met The Unlikely Pilgrimage of Harold Fry, het debuut van Rachel Joyce. Het was een erg fijn boek met een prettig feel-good-gehalte en toch niet sentimenteel, omdat Joyce precies de juiste toon wist te treffen en net de goede mix van lach en traan bracht. Haar tweede boek is zwaarder en donkerder, en bovendien ambitieuzer en complexer. Ik verwacht niet dat het net zo'n bestseller zal worden als Harold Fry, maar lezenswaardig is het zeker (hoewel het me niet zo trof als Harold Fry) en het laat zien dat Joyce geen vluchtige eendagsvlieg is. Premisse van het boek: één moment van onoplettendheid kan iemands leven volledig op de kop zetten - of, om nog wat preciezer te zijn: twee tellen kunnen de levens van meerdere mensen ineens een hele andere kant opsturen.

Byron is begin jaren 70 een jongetje van welgestelde ouders dat naar een privéschool gaat, waar zijn beste vriendje James is. James is heel slim, weet ontzettend veel en via James vangt Byron op dat dit jaar twee seconden extra krijgt om de officiële tijdmeting weer synchroon met de draaiïng van de aarde te laten zijn. Die twee extra seconden beangstigen Byron. Hij is te jong om het zelf door te hebben, maar hij is het kind van twee ouders die én niet bij elkaar passen én zwaar gebukt gaan onder status anxiety. De emotioneel gehandicapte vader heeft zijn vrouw een Jaguar cadeau gegeven om Byron mee naar school te brengen, zodat alle moeders kunnen zien dat het gezin het nu toch eindelijk helemaal gemaakt heeft. De bloedmooie Diana, moeder van Byron, is een lieve maar onzekere vrouw, die zich slecht op haar gemak voelt in het milieu waarin ze beland is, maar haar uiterste best doet om zich aan te passen. James vindt haar perfect, maar James' moeder denkt daar heel anders over.

Byron klampt zich net als zijn ouders vast aan dingen die hem vastigheid geven. Geen wonder dat de twee seconden hem verontrusten.

The idea appalled him. And even though James had talked about how exciting this was, and then gone on to discuss something entirely different, the thought of tampering with the natural order of things had grown and grown in Byron’s mind. Time was what held the world together. It kept life as it should be.

Als Byron daarom in de Jaguar op weg naar school meent te zien dat de secondewijzer van zijn horloge ineens stil staat, laat hij de wijzerplaat gealarmeerd aan zijn moeder zien, die daardoor prompt een onverwachte beweging met de Jaguar maakt. Byron is vervolgens de enige die ziet dat de auto een meisje uit een volksbuurt heeft aangereden, maar hij durft niks te zeggen. Vanaf hier wordt een serie gebeurtenissen in gang gezet, die grote invloed op de toekomst zal hebben, en waardoor Byron zich af gaat vragen wie er goed is en wie slecht, en wat waarheid is.

Vanuit de vroege jaren zeventig schakelen we inmiddels regelmatig naar het heden, waar een ex-psychiatrische patiënt zich staande tracht te houden in de normale wereld, nadat het instituut waar hij verpleegd werd, wegbezuinigd is. Deze Jim woont in een caravan, lijdt aan dwangneuroses en heeft een baantje als tafelschoonmaker in een winkelcentrum. Wat het verband is met het verhaal van Byron wordt langzaam duidelijk, net als de lessen voor de hoofdpersonen van dit boek.

Daden hebben consequenties. Kleine gebeurtenissen kunnen grote gevolgen hebben en blijken achteraf helemaal geen kleine gebeurtenissen te zijn.

... the big things in life do not present themselves as such. They come in the quiet, ordinary moments – a phone call, a letter – they come when we are not looking, without clues, without warning, and that is why they floor us. And it can take a lifetime, a life of many years, to accept the incongruity of things; that a small moment can sit side by side with a big one, and become part of the same.

De kunst is hoe met zulke gebeurtenissen om te gaan als ze zich voordoen, niet om je er met alle macht tegen te wapenen, want zekerheid en veiligheid bestaan niet. Dat is wat Jim uiteindelijk leert buiten de vertrouwde omgeving van het psychiatrische ziekenhuis met behulp van de aanvankelijk zo angstaanjagende collega's in zijn nieuwe baan. Ook komen we er achter wat er met Byron is gebeurd.

Perfect is net als Harold Fry vooral een warm-menselijk boek, vol begrip en mededogen voor menselijke fouten en zwakheden en uiteindelijk hoopvol over het goede in de mens. Sommige lezers halen daar hun neus voor op en vinden dat een beetje weeïg. Ik niet. Ik hoef niet de hele tijd boeken te lezen die me ruw in de maag stompen en me met een pijnlijk gevoel achter laten. Met enige regelmaat een Rachel Joyce doet de mens goed.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!