Mijnwerkers, smokkelaars, landadel, geldadel

Winston Graham,
Ross Poldark: A Novel of Cornwall 1783-1787 (GB 1945)
Roman, 481 pp.
Vertaald als Een man vindt zijn weg (niet meer in druk)


Poldark! Jongere bejaarden als ik herinneren zich allemaal nog wel de mooie BBC-serie uit 1975, en anderen kennen wellicht de minstens even succesvolle nieuwe verfilming die sinds 2015 op BBC One te zien is. Ik smulde er ruim 40 jaar geleden al van en zit nu weer met veel plezier voor de buis. Prachtige beelden van het ruige landschap van Cornwall. Interessante en complexe personages, zoals de koppige en heethoofdige landeigenaar Ross Poldark, die opkomt voor de arme mijnwerkers, en Demelza die door hem als dertienjarige letterlijk van de straat geplukt wordt als ze met een stel schoffies vecht en die zich ontwikkelt tot een bijzondere vrouw. De vete met de nouveau riche bankiersfamilie de Warleggans. De gevoelens van Ross voor zijn jeugdliefde Elizabeth, die verloofd blijkt te zijn met zijn rijke neef Francis als hij na drie jaar terugkeert van de oorlog in Amerika. Stropers, smokkelaars. Ross die tegen klassenjustitie strijdt. Heerlijk!

Ik wist dat de series gebaseerd waren op de romans van ene Winston Graham, maar had om onduidelijke reden het idee dat dat een of andere pulpschrijver was, en dat de tv-serie het niveau zijn romans flink had opgekrikt. Totdat ik aan dit boek begon. En wat bleek? Winston Graham is een uitstekende auteur, zijn boeken zijn prima historische fictie en wat mij betreft zelfs beter dan de tv-serie: net zo onderhoudend, maar met meer nuances. Wat een fijne verrassing.

Peperdure oorlog
Winston Graham schreef dit boek in 1945 toen veel jonge Engelsen net als Ross Poldark terug keerden uit de oorlog en daar een sterk veranderd thuisfront aantroffen. Dat gold ook in 1783 voor onze hoofdpersoon. Ross heeft in de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog tegen de Amerikanen gevochten in een oorlog die het thuisland niet alleen verloor, maar die het ook veel te veel geld kostte. In het Cornwall waarnaar hij terugkeert moeten steeds meer mijnen sluiten, wat voor het toch al arme volk een ramp is. Werken in de mijnen is weliswaar gevaarlijk en funest voor de gezondheid, maar het betaalt meer dan landarbeid en het is altijd beter dan verhongeren. Ook voor Ross persoonlijk is er weinig meer over: zijn vader is gestorven, zijn jeugdliefde staat op het punt om te trouwen met een ander, en het personeel (het slonzige echtpaar Jud en Prudie) heeft het land en het huis naar de knoppen laten gaan. Voor Ross zit er niks anders op dan de schouders er onder te zetten, de boel weer op te bouwen en te veel te drinken. Iedereen dronk trouwens stevig in de achttiende eeuw, maar kampioen is knecht Jud, over wie Graham zegt, als hij een keer veel te vroeg naar huis wordt geroepen van de jaarmarkt: "he was deeply annoyed at having to leave the fair before he was drunk, a thing that had never happened to him since he was ten."

Hindernissen 
Een zielig, somber verhaal is dit niet, wel één van niet aflatende hindernissen en met veel aandacht voor de sociaaleconomische achtergrond. Ross slaagt er in zijn land weer rendabel te maken, een oude mijn te heropenen, en ook op het persoonlijke vlak bloeit er iets op, maar gladjes gaat het nooit. Het boek heeft een uitgebreide cast, met bijvoorbeeld de rijkere Poldarks even verderop (gulzige oom Charles, neef Francis, die nu met Elizabeth getrouwd is, nicht Verity die nog steeds geen man heeft, de stokoude oudtante Agatha met de scherpe tong); de mijnwerkers, en vissers en smokkelaars, waar hij zich beter thuis voelt dan tussen zijn eigen klasse; en de plaatselijke landadel.

Kleurrijk
Graham is heel sterk in het met een paar pennenstreken karakteriseren van zelfs de mindere bijfiguren, zodat je ze meteen voor je ziet en onthoudt. Neem nou dit fraaie portretje van Sir Hugh Bodrugan, waarin in één kleine alinea voor de goede verstaander een heel verhaal wordt verteld. Dat is vakmanschap.

Sir Hugh, the present baronet, was fifty and a bachelor, under-sized, vigorous and stout. He claimed to have more hair on his body than any man living, a boast he was ready to put to the proof for a fifty-guinea bet any evening with the port. He lived with his stepmother, the Dowager Lady Bodrugan, a hard-riding, hard-swearing woman of twenty-nine, who kept dogs all over the house and smelt of them.

Er is sowieso steeds wel een humoristische ondertoon, vooral geleverd door Ross's personeel: de luie zuiplap Jud en de slonzige dikke Prudie. In de tv-serie doen zij het ook erg goed, maar dat komt mede omdat ze zo getrouw zijn gemodelleerd naar de personages in het boek. Jud is vooral onbetaalbaar als hij teveel op heeft en dan al orerend zijn grieven tegen de rest van de wereld uit, in kleurrijk Cornish dialect.

The World of Poldark van Emma
Marriott: vooral  een plaatjesboek, maar
ook wel met redelijk wat nuttige
en interessante  historische
achtergrondinformatie.

Revoluties overal
Sociale rechtvaardigheid speelt een belangrijke rol in het verhaal; niet in de vorm van gepreek, maar verweven met de plot en de personages. De tijd was er ook naar: de Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog was nog maar amper achter de rug, de Franse Revolutie stond op uitbreken en de Industriële Revolutie in Engeland begon op stoom te komen (al had niemand dat nog in de gaten). Er was veel sociale onrust en economische onzekerheid. Alles borrelde. De rol van de oude landadel begon uitgespeeld te raken en een nieuwe klasse stond klaar, die van de geldadel.

Tegenspeler
In dit boek is George Warleggan de representant van die geldadel: een schatrijke verfijnde, jonge bankier, wiens grootvader een halfgeletterde smid was. George heeft veel meer geld dan Ross, die het hoofd net boven water kan houden. Maar de Poldarks zijn al 200 jaar een gevestigde familie en George zal Ross eeuwig benijden daarom, en zal zijn grootste en meest meedogenloze tegenspeler worden.

Balscène
Sommige scènes zouden zo uit Jane Austen kunnen komen. Er is een bal met veel geroddel en geloer naar elkaar, dat heerlijk aan Pride and Prejudice doet denken. En in het verhaal van Ross' ongetrouwde nicht Verity zijn echo's van Persuasion. Maar de wereld van Poldark is veel groter, ruiger en mannelijker. Ik denk niet deze boeken over een eeuw het onderwerp van universitaire studies zullen zijn, maar zal ze ook nooit meer afdoen als pulp. Ik ben inmiddels bezig in deel 2 van deze serie romans en het feit dat ik dankzij de tv allang weet hoe het verhaal afloopt en toch met veel plezier doorlees, zegt volgens mij genoeg over de kwaliteit van deze boeken.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.