Verdorven

Émile Zola,
The Kill (Frankrijk 1871-72)
Roman, 317 pp.
Uitstekend vertaald in het Engels door Arthur Goldhammer,
oorspronkelijke titel: La curée.
Niet in het Nederlands beschikbaar


Dit boek gaat over geld. En hebzucht. En seks. En nog meer geld. En nog meer hebzucht. Het is een portret van het Parijs tijdens het Tweede Keizerrijk van de jaren 50 en 60 van de negentiende eeuw, toen Baron Haussmann het middeleeuwse Parijs afbrak voor zijn megalomane boulevards waarmee het veel gemakkelijker was om opstanden van het plebs de kop in te drukken met behulp van het leger. Er was een kleptocratie aan de macht die als gevolg van die herontwikkelingswoede miljoenen verdiende met vastgoedspeculatie. Eén van deze speculanten is Aristide Rougon, de jongste zoon van de hebzuchtige Pierre Rougon en zijn geslepen vrouw Félicité uit de Provence. Dit ambitieuze, gewetenloze echtpaar kennen we nog uit La Fortune des Rougon (mijn bespreking), het eerste deel uit de Rougon-Macquart romancyclus (toelichting). Inmiddels zijn wel vele jaren verder en hebben drie van hun  kinderen zich in Parijs gevestigd. De oudste, Eugène, is minister en een machtig man in de regering. Sidonie is een louche sjacheraarster die met enig succes in van alles en nog wat handelt, maar bij voorkeur in geheimen. En Aristide heeft een enorm protserig huis, een volwassen, decadente zoon en een jonge tweede vrouw van het merk trophy wife.

#MeToo
Renée, de jonge echtgenote, is min of meer verkocht aan Aristide, op het moment dat zijn eerste vrouw nog op haar sterfbed lag. Renée, destijds een jaar of twintig en afkomstig uit de rijke, gevestigde bourgeoisie, was zwanger geworden tijdens een #MeToo-momentje en om een schandaal te vermijden was haar familie bereid haar met een forse bruidsschat uit te huwelijken aan een ieder die het geen probleem vond om het kind als het zijne op te voeden. Renée en Aristide trouwen, de zwangerschap loopt uit op een miskraam en zeven jaar later, als het verhaal begint is Aristide één van de grootste patsers van Parijs en is zijn twintigjarige zoon Maxime beste maatjes met Renée. De verwijfde Maxime heeft geen enkele taak in  het leven en vermaakt zich met dure prostituéés, terwijl die van Renée is om gezien te worden in de kostbaarste juwelen en de duurste japonnen. Maar Renée is na zeven jaar wel uitgekeken op dit leven en wil meer: meer opwinding, verboden vruchten, gevaar.

Op jacht
In de tussentijd neemt Aristide enorme risico's met haar bruidsschat, niet alleen financiële risico's maar ook andere: hij vervalst boeken, koopt aan via stromannen, maakt gebruik van illegale voorkennis, kortom, deinst nergens voor terug om zijn doel te bereiken. Eerder heeft Zola hem zeer scherp aan het begin van zijn vastgoedcarrière beschreven:

The faint aromas that wafted his way told him that he was on the right track, that his quarry was on the run ahead of him, that the great imperial hunt—for adventure, for women, for millions—was at last getting under way. His nostrils quivered. With the instincts of a hungry animal, he had a marvelous ability to detect the slightest sign of the voracious gorging on hot spoils that the city was about to witness.

En terwijl Renée haar eerste stap op verboden terrein neemt, neemt Aristide steeds grotere gokken.

Overdadig

The Kill is een zeer goed boek, maar wel één dat de eigentijdse lezer de nodige uitdagingen biedt, vooral in de eerste helft, als Zola de setting en het achtergrondverhaal uiteenzet. Zola spat namelijk flink uit in uitgebreide, gedetailleerde beschrijvingen van het opzichtige nieuwe huis van Aristide en van de kleren en de juwelen van de vrouwen, van de nieuwe boulevards en van de decadente beau monde en  hun rijtuigen die deze boulevards bevolken. De beschrijvingen zijn overdadig en overvloedig en exuberant, maar dat is bewust. Ze brengen het gevoel van koortsachtige hebzucht en uitgelaten hedonisme over, waardoor Parijs toen door werd gekenmerkt. En ze maken een moreel punt: dit is de verdorvenheid van het moderne Parijs, waarin iedereen op jacht is naar geld en vrouwenvlees. Ook is er werkelijk geen enkel sympathiek personage, hoewel het op bepaalde momenten wel mogelijk is om met Renée mee te voelen en medelijden met haar te hebben.

Liederlijk, corrupt en modern
In andere opzichten doet het boek juist heel modern aan. Er zijn twee lesbiënnes, er is een seksueel ambigu personage, er is een expliciete rolwisseling tussen twee seksuele partners en er is incest. Geen wonder dus dat de boeken van Zola in Victoriaanse kringen bekend stonden als liederlijk. Eveneens verrassend modern is het bewustzijn waarmee Zola schrijft over de uitbuiting van vrouwenvlees, met name dat van Renée. Het hoogtepunt van het boek is de beschrijving van een ongelooflijk dure serie tableaux vivants van de mythe van Narcissus en Echo, met daarna een bal waar tout Paris aanwezig is en de nietsontziende jacht naar geld en plezier tot een overkokend hoogtepunt komt.

Het afbrokkelende oude
Zola laat ook heel knap zien hoe Aristide opereert, en daarmee op welke corrupte wijze het moderne Parijs, waar Zola zo'n hekel aan had, tot stand kwam. De oude bourgeoisie wordt prachtig verbeeld in de vader en de oude tante van Renée, die in een eeuwenoud huis wonen waar het altijd donker is en op de binnenplaats, waar nooit zon komt, het vocht van de muren druipt. Er is heel veel over deze roman te zeggen, over de krachtige beelden en metaforen, over de psychologie van de hoofdpersonen, over de tropische serre die een belangrijke rol speelt, over de architectuur, maar dat is meer iets voor een uitgebreide analyse - en dat is dit niet.

Ik zou deze roman niet aanraden voor beginnende Zola-lezers. Hij is erg de moeite waard, maar met name de eerste helft vergt het nodige doorzettingsvermogen. Als je ook graag aan de Rougon Macquart-romancyclus wilt beginnen is het ook nu nog zeer toegankelijke The Ladies' Paradise, over de eerste grote warenhuizen, veel geschikter. Wat mijzelf betreft: hier staat als volgende L'argent op de rol, waarin we verder gaan met de machinaties van Aristide.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.