Dodelijk gekonkel

C.J. Sansom,
Lamentation (GB 2014)
Roman, 658 pp.
Voor zover ik kan nagaan (nog?) niet in het Nederlands vertaald


Dit is alweer het vijfde deel in de serie rond de gebochelde advocaat Matthew Shardlake in het Engeland van Hendrik VIII en ook dit deel had me weer flink in de ban. Het is eigenlijk een moordmysterie, maar de sfeer aan het hof van Hendrik VIII en de angst voor de brandstapel wegens ketterij zijn zo goed beschreven en getroffen dat ik dat aspect eigenlijk veel interessanter vond dan uitpluizen wie de drukker van het illegale pamflet had vermoord. Dit deel speelt in 1546. Hendrik is zo ziek en wanstaltig dik dat hij nauwelijks nog kan lopen en iedereen weet dat het eind nabij is, maar het is verboden om dat uit te spreken. Hij is inmiddels getrouwd met zijn zesde vrouw, de verstandige en waardige Katherine Parr, die Shardlake kende voordat ze koningin was en die hij zeer bewondert.

Maar het begint met een executie. Shardlake wordt door zijn meerdere gedwongen om de verbranding van drie al te fanatieke protestanten bij te wonen, een jonge vrouw en twee mannen. Want Hendrik mag dan op zijn laatste benen lopen, hij regeert nog steeds met ijzeren hand. Hij is weliswaar nog steeds een vijand van de paus, maar moet ook niks hebben van de radicale hervormers. Een ieder die er op betrapt wordt te ontkennen dat de wijn en de hostie het lichaam van Jezus zijn, wacht een gruwelijk lot op de brandstapel. De Iraanse ayatollahs zijn er niks blij.

Een gevaarlijk manuscript
Matthew Shardlake is een sensitieve man met een groot gevoel voor rechtvaardigheid en de executie van vooral de jonge vrouw (die ook echt zo plaats vond) hakt er flink in. Hij was ooit zelf een tamelijk fanatieke hervormer, maar daar is hij allang van afgestapt. Hij weet zelfs niet zeker of hij nog wel in God gelooft. Maar dan krijgt hij een oproep om naar het hof van Katherine Parr te komen. Ze verkeert letterlijk in doodsangst, want een manuscript waarin ze in het geheim haar persoonlijke, behoorlijk protestantse geloofsbeleving heeft beschreven, is gestolen. De titel is Lamentation en ook dit boekwerkje heeft echt bestaan en is naderhand uitgegeven. Maar nu is dat te gevaarlijk. Als haar man de koning er achter komt dat ze zoiets buiten zijn medeweten heeft geschreven, zal ze het lot van haar voorgangsters Anne Boleyn en Katherine Howard delen: niet de brandstapel (want ze is tenslotte koningin) maar het hakblok. Shardlake moet discreet uitzoeken wat er met het manuscript gebeurd kan zijn.

Takelapparaat aan het hof
Het boek is een uitstekend moordmysterie, maar zoals ik al zei is het nóg beter als historische roman. Sansom kent het Londen en het hof van Hendrik duidelijk door en door, maar je hebt nooit het gevoel dat je een infodump aan het lezen bent of dat de schrijver zit te koketteren met zijn kennis. Het is zijn vermogen om de periode tot leven te brengen, om je onder te dompelen in de hofintriges, in de sfeer, in het Londen van 1546, in de koninklijke paleizen, in de angst om vrijuit te spreken, die dit zo'n geweldig boek maakt. Alle details zijn zo welsprekend dat het voelt alsof je er zelf bij bent. Heel ontluisterend is de scène waarin Shardlake per ongeluk in een geheim vertrek belandt waar hij ongezien kan observeren hoe Hendrik letterlijk naar boven wordt getakeld in een soort zestiende-eeuwse hijsapparaat, omdat hij niet meer in staat is om trappen te lopen - iets wat zijn onderdanen niet mogen weten. Hendrik is mede door zijn beroerde gezondheid zo paranoïde geworden, en de scène schept heel subtiel een beetje begrip voor zijn hardheid. Ook heel erg raak zijn de beschrijvingen van al die jongelingen uit goede families die permanent aan het hof rondhangen in de hoop op een gemakkelijk, goedbetaald baantje aan het hof, en het gekonkel tussen de machtige families van het land.

Intelligent en erudiet
De Shardlake-boeken spelen in dezelfde wereld als de Cromwell-trilogie van Hilary Mantel (Shardlake begon zelfs al medewerker van Thomas Cromwell), waarvan onlangs het laatste deel (The Mirror and the Light) is uitgekomen. Ik heb de eerste twee delen gelezen (zie hier en hier) en was van beide onder de indruk, maar ik moet eerlijk toegeven dat ik eigenlijk liever een Shardlake-roman lees. Zoals Liliane in haar bespreking van The Mirror and the Light terecht stelt: de Cromwell-boeken van Mantel zijn hard werken. Dat zijn de Shardlake-boeken niet - die zijn voor mij puur, intelligent en erudiet leesplezier. Ik heb dit verhaal nog een tijdlang echt gemist nadat ik het uit had, zo had het me opgeslokt.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.