zondag 24 maart 2019

Een wat ander soort boekenweekgeschenk

Robert MacFarlane,
The Gifts of Reading (GB 2016)
Essay, 32 pp.
Niet in het Nederlands vertaald


Als ik iemand een cadeau moet geven, is het eerste waar ik aan denk altijd een boek. Jammer genoeg zijn niet alle mensen enthousiaste lezers, dus het wordt ook wel eens een enorm bos bloemen of een cadeaubon, maar als ik een boek geef, is het een op maat gesneden boek. Ik gaf bijvoorbeeld Het grote zwijgen aan een klassieke altviolist en Station Eleven aan iemand die gevoelig is voor schoonheid en altijd open staat voor iets nieuws. Robert MacFarlane, die eerder het prachtig mooie The Old Ways schreef, geeft ook het liefst boeken. Daarover gaat dit essay; niet over lezen, zoals de titel wat misleidend suggereert, maar over het schenken van een boek en over schenken in het algemeen.

Schenken is iets bijzonders, geen gewone economische transactie, zoals Lewis Hyde (die MacFarlane hier uitgebreid aanhaalt) in zijn boek The Gift (1983) zo treffend uiteenzet.
Gifts give on, says Hyde, this is their logic. They are generous acts that incite generosity. He contrasts two kinds of ‘property’: the commodity and the gift. The commodity is acquired and then hoarded, or resold. But the gift is kept moving, given onwards in a new form.
The outcome of a gift is uncertain at the time of giving, but the fact that it has been given charges it with great potential to act upon the recipient for the good. Because of the gratitude we feel, and because the gift is by definition given freely, without obligation, we are encouraged to meet it with openness and with excitement. Unlike commodities, gifts – in Hyde’s account and my experience – possess an exceptional power to transform, to heal and to inspire.
Het boek dat MacFarlane inspireerde tot het schrijven van dit essay is, toepasselijk genoeg, A Time of Gifts, het klassieke relaas van Patrick Leigh Fermor, die in de winter van 1933 besloot om van een Hoek van Holland naar Istanboel te wandelen. Ook in dat relaas speelt een geschonken boek een belangrijke rol, namelijk de bundel gedichten van Horatius die Leigh Fermor als afscheidscadeau meekreeg van zijn moeder. Het boek van Leigh Fermor is, zoals MacFarlane schrijft, "filled with gifts and acts of giving - it is a book, we might say,  that is rich with generosity." Maar wellicht nog interessanter is dat A Time of Gifts hem inspireerde tot het schrijven van zijn eigen wandelboeken. Zo leidde dus een reisverhaal dat hij cadeau kreeg van een Amerikaanse collega op een school in Beijing tot een serie hooggeprezen boeken over landschap, cultuur en filosofie. Een perfect voorbeeld van the gift that keeps on giving.

Maar misschien gaat dit essay wel net zoveel over het belang van generositeit jegens anderen als over boeken. En over het zien van de geschenken in de natuur om ons heen, de onverwachte cadeautjes in de vorm van een buizerd op een paaltje heel vlakbij, vijf hazen die in een weiland spelen, de zon die opkomt boven een heiïg weiland. We laten ons zo gemakkelijk meeslepen door alle politieke ellende van nu en reageren daar te gauw op door venijnige tweets de wereld in te gooien. Maar de wereld zit ook boordevol met gratis schoonheid, als je goed kijkt. En je maakt de ellende eerder draaglijk met generositeit dan met permanente kwaadheid. Dat inzicht is het geschenk dat ik meekreeg van het lezen van dit essay. Er staat niets wereldschokkends in, geen lollige anekdotes, maar het is wel een hele mooie overpeinzing, die mij ook weer aan het peinzen heeft gezet.
____________________

MacFarlane heeft zelf vijf boeken die hij het liefst weggeeft: A Time of Gifts natuurlijk, Cormac McCarthy's Blood Meridian, Vladmir Nabokov's Lolita, J.A. Baker's The Peregrine en Nan Shepher's The Living Mountain. Hebben jullie een favoriet boek dat je graag cadeau doet - of misschien ook wel meerdere, zoals MacFarlane?

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.

9 opmerkingen:

  1. Hoi Anna, een mooi stukje! Ook ik geef graag boeken weg, wel alleen aan lezers natuurlijk. Andere zaken die ik graag cadeau geef: dvd's, cd's, dozen bonbons en bossen bloemen. Het weggeven van een boekenbon of een cadeaubon vind ik een zwaktebod, dat doe ik alleen als ik echt niets anders weet, hoewel ik wel blij ben als ik ze ontvang. Daar zit iets tegenstrijdigs in, dat ben ik me wel bewust.
    Voor wat betreft het weggeven van boeken, ik geef alleen boeken cadeau die ik zelf gelezen (of in het geval van kunst- en fotoboeken bekeken) heb en erg goed vind. Een heel enkele keer geef ik een boek waar iemand specifiek om gevraagd heeft, maar eigenlijk vind ik het veel leuker om een boek cadeau te geven dat ik zelf specifiek voor iemand heb uitgezocht. Tenzij het om mensen gaat die vrij regelmatig wat lezen geef ik de voorkeur aan wat dunnere boeken. Soms gaat het wel eens verkeerd, dan geef ik iemand een boek dat ik hem of haar een paar jaar eerder ook al cadeau heb gedaan, maar meestal gaat het goed. Groetjes, Erik

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. En heb je ook titels die je vaker cadeau doet, zoals mijn vraag was? Daar ben ik wel benieuwd naar.

      Verwijderen
    2. Hoi Anna, natuurlijk zijn er boeken die ik vaker cadeau heb gegeven. Heel soms zie ik in de ramsj een boek liggen waar ik erg enthousiast over ben en dan koop ik er soms wel 30 exemplaren van. Boeken die ik in het verleden in een grote stapel bij de ramsj heb gekocht zijn onder andere:
      - Guiseppe Tomsi de Lampedusa: De Tijgerkat (in mijn herinnering was dit de grootste stapel, hiervan heb ik er minstens 30 onder mijn vrienden en familie verdeeld.)
      - George Orwell: Dierenboerderij, ooit een hele stapel van in de ramsj gekocht en ook wel eens het origineel of de geïllustreerde editie cadeau gedaan.
      - Ernest Shackleton: Zuid.
      - Tijs Goldschmidt: Darwin's hofvijver.
      Verder zijn er boeken die ik wel vaker cadeau heb gedaan, zoals:
      - Gabriel Garcia Marquez: Liefde in tijden van cholera
      - Tolstoj: zowel Oorlog en vrede en Anna Karenina, beiden in de nieuwste vertaling, wel uitsluitend voor de wat grotere lezers.
      - Helene Hanff: 84 Charing Cross Road.
      Er is een fotoboek dat ik vaak cadeau heb gedaan: Uwe Ommer: 1000 families.
      Mensen met kleine kinderen heb ik vaak Vader Zeepaard van Eric Carle of Pluk van de Petteflet cadeau gedaan.
      Al deze boeken hebben gemeen dat ik er zelf razend enthousiast over ben. Groetjes, Erik

      Verwijderen
  2. Het is altijd lastig om een boek cadeau te krijgen, omdat de kans dat ik het al heb vrij groot is :-) Dat is de reden dat wij in de familie elkaar titels opgeven van de boeken die we graag willen krijgen voor verjaardagen en kerst enzo.
    Om te geven probeer ik rekening te houden voor wie het bestemd is. Ik geef graag Het kleine meisje van meneer Linh van Philippe Claudel aan mensen (en tot nu toe vond iedereen dat prachtig), maar ook De eerste man van Albert Camus vind ik zo'n prachtig verhaal, dat ik het graag aan anderen geef om hen erin te laten delen :-)

    Groetjes,

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dat boek van Claudel vond ik ook zo ontroerend. Goeie keus, Bettina!

      Verwijderen
  3. Mij zomaar een boek cadeau geven is haast niet te doen. Omdat ik of al veel gelezen heb of omdat mijn smaak redelijk specifiek is. Rond de feestdagen geef ik vaak wat titels weg zodat de keus groot is en de verrassing toch aanwezig. Ik heb weinig lezers in mijn omgeving, behalve mijn moeder. Die komt regelmatig boeken lenen hier en die kan ik rustig een boek cadeau doen omdat ik haar smaak wel ken. Ik heb haar geloof ik nog nooit teleurgesteld :)

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Wat leuk, mijn moeder is ook degene in mijn omgeving die ik het vaakst boeken cadeau doe en die altijd enthousiast is over mijn keuzes.

      Verwijderen
  4. Ik vind het altijd moeilijk om op de bonnefooi een boek cadeau te geven. Ik krijg het liefst een lijstje op.
    De enige voor wie ik wel vaak zelf titels kocht, was mijn moeder. Ik kende haar smaak vrij goed. De holocaust had haar speciale interesse en de boeken die ik haar gaf, hadden daar ook meestal mee te maken

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik geef zelf ook alleen boeken als ik iemand echt goed ken, zeker weet dat zij/hij een echte lezer is en een goed idee heb van het soort boek dat zij/hij graag leest.

      Verwijderen