Een wat ander soort boekenweekgeschenk

Robert MacFarlane,
The Gifts of Reading (GB 2016)
Essay, 32 pp.
Niet in het Nederlands vertaald


Als ik iemand een cadeau moet geven, is het eerste waar ik aan denk altijd een boek. Jammer genoeg zijn niet alle mensen enthousiaste lezers, dus het wordt ook wel eens een enorm bos bloemen of een cadeaubon, maar als ik een boek geef, is het een op maat gesneden boek. Ik gaf bijvoorbeeld Het grote zwijgen aan een klassieke altviolist en Station Eleven aan iemand die gevoelig is voor schoonheid en altijd open staat voor iets nieuws. Robert MacFarlane, die eerder het prachtig mooie The Old Ways schreef, geeft ook het liefst boeken. Daarover gaat dit essay; niet over lezen, zoals de titel wat misleidend suggereert, maar over het schenken van een boek en over schenken in het algemeen.

Schenken is iets bijzonders, geen gewone economische transactie, zoals Lewis Hyde (die MacFarlane hier uitgebreid aanhaalt) in zijn boek The Gift (1983) zo treffend uiteenzet.

Gifts give on, says Hyde, this is their logic. They are generous acts that incite generosity. He contrasts two kinds of ‘property’: the commodity and the gift. The commodity is acquired and then hoarded, or resold. But the gift is kept moving, given onwards in a new form.
The outcome of a gift is uncertain at the time of giving, but the fact that it has been given charges it with great potential to act upon the recipient for the good. Because of the gratitude we feel, and because the gift is by definition given freely, without obligation, we are encouraged to meet it with openness and with excitement. Unlike commodities, gifts – in Hyde’s account and my experience – possess an exceptional power to transform, to heal and to inspire.

Het boek dat MacFarlane inspireerde tot het schrijven van dit essay is, toepasselijk genoeg, A Time of Gifts, het klassieke relaas van Patrick Leigh Fermor, die in de winter van 1933 besloot om van een Hoek van Holland naar Istanboel te wandelen. Ook in dat relaas speelt een geschonken boek een belangrijke rol, namelijk de bundel gedichten van Horatius die Leigh Fermor als afscheidscadeau meekreeg van zijn moeder. Het boek van Leigh Fermor is, zoals MacFarlane schrijft, "filled with gifts and acts of giving - it is a book, we might say,  that is rich with generosity." Maar wellicht nog interessanter is dat A Time of Gifts hem inspireerde tot het schrijven van zijn eigen wandelboeken. Zo leidde dus een reisverhaal dat hij cadeau kreeg van een Amerikaanse collega op een school in Beijing tot een serie hooggeprezen boeken over landschap, cultuur en filosofie. Een perfect voorbeeld van the gift that keeps on giving.

Maar misschien gaat dit essay wel net zoveel over het belang van generositeit jegens anderen als over boeken. En over het zien van de geschenken in de natuur om ons heen, de onverwachte cadeautjes in de vorm van een buizerd op een paaltje heel vlakbij, vijf hazen die in een weiland spelen, de zon die opkomt boven een heiïg weiland. We laten ons zo gemakkelijk meeslepen door alle politieke ellende van nu en reageren daar te gauw op door venijnige tweets de wereld in te gooien. Maar de wereld zit ook boordevol met gratis schoonheid, als je goed kijkt. En je maakt de ellende eerder draaglijk met generositeit dan met permanente kwaadheid. Dat inzicht is het geschenk dat ik meekreeg van het lezen van dit essay. Er staat niets wereldschokkends in, geen lollige anekdotes, maar het is wel een hele mooie overpeinzing, die mij ook weer aan het peinzen heeft gezet.

____________________

MacFarlane heeft zelf vijf boeken die hij het liefst weggeeft: A Time of Gifts natuurlijk, Cormac McCarthy's Blood Meridian, Vladmir Nabokov's Lolita, J.A. Baker's The Peregrine en Nan Shepher's The Living Mountain. Hebben jullie een favoriet boek dat je graag cadeau doet - of misschien ook wel meerdere, zoals MacFarlane?

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.