Boeiende historische romans

De eerste zin van L.P. Hartley's prachtige sensitieve roman The Go-between zegt het perfect: "The past is a foreign country. They do things differently there". Het lezen van een historische roman is dus eigenlijk een vorm van leunstoelreizen: je reist terug in de tijd. Via de verbeelding herschept de schrijver een  moment uit het verleden, compleet met de hele toenmalige omgeving en de personages die haar bevolkten. Dompel je onder in een goede historische roman en je ziet, voelt, ruikt en hoort een voorbije periode. Kale feitjes en statistieken uit de geschiedenis worden fantasievol tot leven gebracht.

Maar een goede historische roman heeft veel meer te bieden dan alleen een gezellig uitje naar voorbije tijden. Net als bij reizen naar verre oorden, waardoor je je eigen land ineens in een heel ander licht kunt zien, plaatsen tripjes naar het verleden je eigen tijd in perspectief. Want een goede historische roman is impliciet ook altijd een duiding van de tijd waarin hij geschreven werd; hij wordt geïnspireerd door de huidige preoccupaties en biedt dus ook een onverwacht inzicht in de eigen tijd. Er wordt vanuit een ander standpunt naar actuele kwesties gekeken, die van alle tijden blijken te zijn. Je krijgt begrip voor andere denkwijzen, zelfs al zijn ze niet de jouwe.

Hieronder volgt een overzicht van de interessantste historische romans die ik sinds 2008 las, een soort reisgids voor tripjes terug in de tijd, als het ware. Ik heb me beperkt tot de periode vóór de twintigste eeuw, omdat de lijst anders onhandelbaar lang zou worden. Geniet!

Klassieke oudheid

---

John Williams, Augustus (VS 1972) Augustus was in zijn eigen tijd de meest bewonderde roman van John Williams, maar wat mij betreft niet zijn allerbeste. Na een nogal fragmentarisch en afstandelijk begin vond ik het moeilijk om door te zetten, maar daarna wordt het boek steeds beter en het eindigt subliem. Het verhaal bestrijkt het leven van de eerste Romeinse keizer en is een prachtig geschreven roman vol tijdloze levenswijsheid. Klik hier voor de volledige bespreking.

---

Rosemary Sutcliff, The Eagle of the Ninth (GB 1954) Het is het jaar 120 na Christus en Brittannia, met uitzondering van Caledonia (ruwweg het huidige Schotland) is al een hele tijd bezet door de Romeinen. Vanuit Italië arriveert een jonge centurion, Marcus. Zijn vader was ook officier in het leger, maar is jaren geleden verdwenen in de mist van Caledonia. Marcus gaat samen met een jonge Britse slaaf uitzoeken wat er van hem en zijn legioen is geworden en vertrekt op een lange en gevaarlijke undercoverreis. Klik hier voor de volledige bespreking.

---

Jan van Aken, De afvallige (Nl 2013) Dit is een complexe en virtuoos vertelde historische roman die zich afspeelt in de vierde eeuw na Christus. De vierde eeuw is de eeuw waarin de afbrokkeling van het Romeinse Rijk begon en de overgang naar de Middeleeuwen werd ingezet, reden waarom dit zo'n razend interessante periode is. De moord op keizer Julianus in het jaar 363 speelt een centrale rol in de intrige van dit boek, maar het duurt tot het einde voordat de hoofdpersonen eindelijk begrijpen waarom. Klik hier voor de volledige bespreking.

---

Middeleeuwen

---

Nicola Griffith, Hild (GB 2013) Saint Hilda werd in 614 geboren als de dochter van een heidense prins en prinses in het Angelsaksische Engeland en heeft in Griffiths portret van haar vroege leven weinig van het clichébeeld dat we tegenwoordig veelal van een heilige hebben. Dit boek is zowel een bildungsroman over een jong meisje in een gevaarlijke en snel veranderende wereld, als een studie van die wereld zelf. Het is ongelooflijk hoe goed Griffith het leven in het zevende-eeuwse Brittannië voor de lezer weet op te roepen. Klik hier voor de volledige bespreking.

---

Jan van Aken, De valse dageraad (Nl 2001) Dit is een verrukkelijk avonturenverhaal met veel knipogen, dat de wereld van rond het jaar 1000 prachtig tot leven tovert. Wat hoofdpersoon Hroswith wel niet allemaal heeft meegemaakt! Een kind verwekt bij een gravin. Ontvoerd door brandschattende Vikingen en later door Arabische slavenhandelaren. Vertrouweling geweest van paus en keizer. Op spectaculaire wijze ontsnapt uit de gevaarlijkste situaties. Twee ratten meerstemmig het Kyrie Eleison leren zingen. Klik hier voor de volledige bespreking.

---

Zestiende eeuw

---

Hilary Mantel, Wolf Hall (GB 2009) Het hof van Hendrik VIII. Zijn echtgenote Catharina van Aragon is er niet in geslaagd een mannelijke erfgenaam te produceren en Hendrik wil nu scheiden om te kunnen trouwen met ambitieuze hofdame Anne Boleyn. We kennen het vervolg: de paus vertikt het om mee te werken aan een scheiding en Hendrik maakt zich los van Rome. De man die dat voor elkaar krijgt, is Thomas Cromwell, zoon van een brute, dronken smid en uiteindelijk de machtigste man aan het hof. En over Thomas Cromwell gaat dit boek. Klik hier voor de volledige bespreking.

---

C.J. Sansom, Dark Fire (GB 2004) In 1540 krijgt Thomas Cromwell, eerste minister in een Engeland dat van alle kanten door vijanden wordt bestookt, bezoek van een tussenpersoon die beweert op te treden namens iemand die het geheim van Grieks Vuur herontdekt heeft. Een dergelijk nietsontziend wapen zou voor Cromwell als geroepen komen, maar het is niet duidelijk hoe betrouwbaar de claim is en de gebochelde jurist Matthew Shardlake wordt onder de nodige dwang op pad gestuurd om de zaak nader te onderzoeken.Klik hier voor de volledige bespreking.

---

Jim Crace, Harvest (GB 2013) Deze knap geschreven roman met veel gevoel voor sfeer speelt ergens in een naamloos dorp in een naamloos landschap, in een verleden dat verscheidene eeuwen achter ons ligt maar niet gespecificeerd wordt. Daarmee krijgt wat er gebeurt een zekere universaliteit. Het boek gaat over van alles: xenofobie (drie nieuwelingen krijgen de schuld van alles wat er misgaat), wegkijken en niets doen als er onrecht wordt gepleegd, de destructieve invloed op deze gemeenschap van winstdenken. Klik hier voor de volledige bespreking.

---

Zeventiende eeuw

---

Ronan Bennett, Havoc, in its Third Year (GB 2004) Een moord in het Engeland van de zeventiende eeuw en een lijkschouwer die het allemaal niet vertrouwt en het slachtoffer dreigt te worden van politiek gekonkel. Dit lijkt een moordmysterie, maar het is veel meer. Engeland verkeert op het randje van de chaos, verdraagzaamheid is een schaars goed geworden, er wordt luid geroepen om een sterke man en een harde aanpak, en de beschuldigende vinger wijst naar buitenlanders en anders-gelovigen. Klinkt bekend, nietwaar? Klik hier voor de volledige bespreking.

---

David Liss, The Coffee Trader (VS 2003) Amsterdam in het jaar1659, toen daar voor het eerst de beurshandel opkwam. Hoofdpersoon is Miguel Lienzo, een Portugese Jood, die Lissabon ontvlucht is omdat hij er steeds voor de Inquisitie moest vrezen.Miguel heeft onlangs zware verliezen geleden op de beurs , maar is vastbesloten om glorieus terug te komen en hij gaat dat doen met behulp van Geertruid, die hem kennis heeft laten maken met een gloednieuw product: de koffieboon. Klik hier voor de volledige bespreking.

---

Toni Morrison, A Mercy (VS 2008) Dit is een indrukwekkende roman met complexe personages en grote thema's. Hij speelt in de late zeventiende eeuw, als de VS nog niet bestaan en er slechts een klein strookje koloniën langs de oostkust is. Het allergrootste deel van het continent is nog onaangetast door blanken, maar in het stukje dat wel door Europeanen is geclaimd is het al druk met mensen die hier een betere toekomst zoeken. Veel draait vooral om het handhaven van het naakte bestaan. De slavenhandel met Afrika is nog niet zo lang op gang. Klik hier voor de volledige bespreking.

---

Achttiende eeuw

---

Christopher Nicholson, The Elephant Keeper (GB 2009) Het is 1766 in Engeland. Afgezien van enkele Indiagangers heeft bijna niemand  ooit een olifant in het echt gezien of zelfs maar op een betrouwbaar plaatje. Olifanten zijn voor de meeste mensen eerder exotische fabeldieren dan levende wezens. Mr. Harrington, een rijkgeworden koopman, koopt in de haven van Bristol twee verzwakte olifanten uit een mengeling van nieuwsgierigheid, winstbejag en medelijden en stelt de 13-jarige zoon van de paardenknecht aan als hun oppasser. Klik hier voor de volledige bespreking.

---

James Robertson, Joseph Knight (GB 2003) Gebaseerd op een beroemde rechtszaak uit 1778 van de slaaf Joseph Knight tegen de planter die hem als jongetje kocht in Jamaica, meenam naar Schotland en hem ook daar als zijn eigendom behandelde, hoewel slavernij niet bestond in Schotland. Het hof gaf Joseph in hoger beroep gelijk, waarna hij verdween. De roman opent in 1802 als de planter te horen krijgt dat ook speurder Jamieson de ex-slaaf niet heeft kunnen vinden. Waarom de planter zijn vroegere slaaf wil vinden wil hij niet zeggen. Klik hier voor de volledige bespreking.

---

David Mitchell, The Thousand Autumns of Jacob de Zoet (GB 2010) Twee eeuwen lang zat Japan op slot. Geen buitenlander mocht er in en geen Japanner mocht er uit. Er was slechts één klein sleutelgaatje: het minuscule kunstmatige eilandje Dejima voor de kust van Nagasaki waar de Vereenigde Oostindische Compagnie als enige een handelspost had. In 1799 landt onze held Jacob de Zoet op Dejima, om er genoeg geld te verdienen dat hij over vijf jaar met zijn verloofde Anna kan trouwen. Klik hier voor de volledige bespreking.

---

De negentiende eeuw in Groot Brittannië

---

Jane Harris, The Observations (GB 2006) Schotland in 1863. Bessy Buckley is op de vlucht, dat is duidelijk, maar voor wat en voor wie is niet helder. Ze neemt het eerste het beste baantje dat ze kan krijgen, als dienstmeid op een vervallen landhuis met de veel te grandioze naam Castle Haivers. Bessy heeft het nodige te verbergen, maar haar nieuwe werkgeefster, Mrs. Arabella Reid, ook. De geheimen spelen een belangrijke rol , maar nog belangrijker is de dynamiek tussen werkgeefster en werkneemster, die onstuimige plotontwikkelingen veroorzaakt. Klik hier voor de volledige bespreking.

---

De negentiende eeuw in Frankrijk

---

Robert Harris, An Officer and a Spy (GB 2013) Georges Picquart was een legerofficier die de veroordeling van Aflred Dreyfus (van de beruchte affaire) moest onderzoeken. Hij stuitte al gauw op een paar zaken die hem ongemakkelijk maakten en trok tot zijn ontzetting een steeds erger stinkende beerput open. Tegelijkertijd werd hij door ondergeschikten en superieuren al maar harder tegengewerkt, totdat hij vanwege zijn onverzettelijke houding in de gevangenis belandde. Harris maakte een spannende en meeslepende roman van dit waargebeurde verhaal.Klik hier voor de volledige bespreking.

---

De negentiende eeuw in IJsland

---

Hannah Kent, Burial Rites (Australië 2013) Agnes Magnúsdóttir, een dienstmeid op een afgelegen boerderij, was in 1829 de laatste persoon op IJsland die ter dood werd veroordeeld en ook daadwerkelijk werd geëxecuteerd. Zij had samen met twee anderen haar baas en minnaar vermoord en werd na haar executie afgeschilderd als een monster en een kwaaie heks. Maar Kent dook de archieven en haar verbeelding in en maakte van Agnes iets anders, iets complexers: een mens, met menselijke verlangens, menselijke angsten en een moeilijk leven. Klik hier voor de volledige bespreking.

---

De negentiende eeuw in Georgië

---

Nicholas Tchkotoua, Timeless (Georgië 1949) Nicholas Tchkotoua was een Georgische prins die in 1921 zijn land ontvluchtte voor de Bolsjewieken en het nooit weer terug zou zien. Dit boek, over een hartstochtelijke liefdesgeschiedenis spelend aan het eind van de negentiende eeuw, schreef hij uit heimwee naar zijn vaderland. Godsdienst en bovennatuurlijke mystiek spelen een tamelijk belangrijke rol in het boek. Dat zijn zaken die mij niet zo aanspreken, maar hier in het boek werken ze, als een integraal onderdeel van de idealistische visie van de auteur. Klik hier voor de volledige bespreking.

---

De negentiende eeuw in de VS

---

Valerie Martin, Property (VS 2003) Een originele en subtiele benadering van slavernij in de zuidelijke VS in de vroege 19de eeuw. We zijn gewend aan hoofdpersonen die denken als moderne mensen en slavernij veroordelen. Dit boek kruipt in het hoofd van Manon, de gedesillusioneerde vrouw van een plantage-eigenaar, die er net als vrijwel iedereen destijds van overtuigd is dat slavernij de natuurlijke staat der dingen is. Ze heeft een verwrongen relatie niet alleen met haar man, maar ook met haar slavin Sarah, die onvrijwillig het bed deelt met Manons echtgenoot en een huwelijkscadeau van Manons tante was. Klik hier voor de volledige bespreking.

---

Guy Vanderhaeghe, The Englishman's Boy (Canada 1996) Vanderhaeghe weet twee verhaallijnen zodanig door elkaar te weven dat ze allebei even spannend en boeiend zijn, allebei naar een climax toewerken en elkaar versterken door een contrapuntachtige compositie met echo's en parallellen. In de ene verhaallijn is het 1873 en volgen we een dertiental gewapende mannen van Montana naar Canada, waar ze de paarden die Indianen van een stel wolvenjagers hebben gestolen terug willen halen. Desnoods met geweld. Klik hier voor de volledige bespreking.

---

John Williams,Butcher's Crossing(VS 1960) Het is de late negentiende eeuwen Butcher's Crossing in Kansas is typisch zo'n ruig dorp van anderhalve man en een paardenkop, zoals ze destijds in het westen van VS overal uit de prairie omhoog schoten. Butcher's Crossing, de roman, is een western en tegelijkertijd een anti-western, een indringend geschreven en krachtig verteld verhaal over de teloorgang van een Amerikaanse mythe, van een ideaal dat door winstbejag en moordzucht allang verdampt is. Klik hier voor de volledige bespreking.

---

De negentiende eeuw in India

---

Amitav Ghosh, Sea of Poppies (India 2008) India is voor elke Westerse bezoeker een overweldigende ervaring: de enorme kleurrijkheid, de schrille contrasten, de ellende naast de enorme vitaliteit; het is een fascinerend land. En zo is ook het met dit boek dat zich afspeelt in Calcutta 1836. Een bonte cast van personages zal samen komen op het voormalige slavenschip de Ibis voor een veelbewogen zeereis, maar aan het begin van het boek weten de meesten nog niet eens dat ze hun land zullen verlaten. Klik hier voor de volledige bespreking.

---

De negentiende eeuw in Afrika

---

Chinua Achebe, Things Fall Apart (Nigeria 1958) Het eerste deel van deze korte roman speelt nog in een andere wereld en tijd. De Engelsen zijn nog niet doorgedrongen tot de Nigeriaanse gemeenschap van Okonkwo, waar hij een belangrijk man is geworden door hard werken en vechten. Het leven is goed voor hem, totdat hij verantwoordelijk wordt gehouden voor een ongeluk. Ineens verandert er ook in de buitenwereld van alles: de Engelsen en hun missionarissen bereiken het dorp. Klik hier voor de volledige bespreking.

---

De negentiende eeuw in Nieuw-Zeeland

---

Eleanor Catton, The Luminaries (Nieuw-Zeeland 2013) Dit ingenieus geschreven boek draait om drie raadselachtige gebeurtenissen die op dezelfde dag in en bij het goudzoekersstadje Hokitika plaatsvinden: de verdachte dood van een kluizenaar, de bijna-dood van een geliefd hoertje aan een overdosis opium en de verdwijning van een populaire en zeer fortuinlijke jonge goudzoeker. Twaalf mannen die elk een klein stukje van de puzzel lijken te bezitten, hebben op een avond de koppen bij elkaar gestoken in een hotel om te kijken of ze de raadsels op kunnen lossen. Klik hier voor de volledige bespreking.

---